Akker van de Toekomst brengt duurzaam telen dichterbij

Zijn er stappen mogelijk om aan de vraag om milieuvriendelijker te produceren te voldoen, terwijl de boer economisch door kan? Op het bedrijf van Koos, Max, Gijs en Josefien Sturm in Ens ligt de Akker van de Toekomst. Hier ontwikkelt de Stichting Future Food Productions een reëel model voor telers dat zich de komende jaren moet bewijzen.

Alles is gebaseerd op gangbare teelt met toegankelijke methodes om die te verduurzamen, zegt projectleider . De middelen en innovatieve mechanisatie verenigen liefst meerdere doelen, want zo versterkt het systeem de basis van de teelt.

De initiatiefnemers willen dicht bij gewone telers staan en ondertussen elkaar versterkende maatregelen inzetten die reductie van chemische gewasbeschermingsmiddelen met 90 procent, minder watergebruik, laag energiegebruik en geen lek van mineralen naar het milieu realistisch maken.

Onbereden teeltbed

De basis van het systeem ligt bij een onbereden teeltbed. In ongestoorde grond hebben wortels van planten een groter bereik. Ze vinden gemakkelijker water en voeding in diepere lagen. Er is voldoende water en lucht, zodat voor de plantengroei belangrijke micro-organismen actief kunnen zijn. Bij buien kan de grond meer water aan en bij droogte is de capillaire werking sterker.

Vooral tijdens de groeiperiode van het gewas verwachten de uitvoerders de grond te ontzien met lichte machines en automatische werktuigen. Bij de oogst, met name van rooivruchten, is het een uitdaging om de grond niet te verdichten.

Rode bieten

In plaats van suikerbieten worden vanwege een beperkt budget rode bieten als modelgewas ingezet omdat die qua oogstmechanisatie mee kunnen lopen met uien en aardappelen.

Het ene gewas versterkt de weerbaarheid van het andere. Mede daarom kiezen ze op de Akker van de Toekomst voor strokenteelt. Uit onderzoek blijkt dat het onderbreken van een monocultuur de verspreiding van ziektes en plagen tegenwerkt en dat predatoren in de ene strook plagen in de andere strook kunnen aanpakken.

Rooivruchten

De teelt van rooivruchten is een veel grotere aanslag op de bodemstructuur dan die van maaivruchten. Extensivering van het bouwplan is dan ook een maatregel bij de Akker van de Toekomst, maar de stichting beseft dat rooivruchten het meeste geld opbrengen.

'Pootaardappelen zijn een aantrekkelijke teelt in dit gebied. We willen de telers daarvan aanspreken met ons systeem. Ik heb de indruk dat er wel wat meer granen in de buurt worden geteeld. De telers komen ook achter de grenzen van intensiveren', zegt Van den Dries.

'In ons systeem werken we met een rotatie van 1 op 5 waarbinnen twee keer een graan met bonen mengteelt. Voor de bodemgezondheid houden we het jaarrond vrijwel groen. Groenbemestermengsels en simpelweg wintergraan zijn daarbij de oplossing.'

Bonen in bouwplan

Het maken en transporteren van stikstofkunstmest kost veel energie. Een groot deel van de stikstof is ook met vlinderbloemigen te binden. Dat zijn weer bronnen van eiwitrijk voedsel. 'Je ziet nu al de eiwitconsumptie van mensen van dierlijke naar plantaardige producten verschuiven. Daarom zijn we naar bonen in het bouwplan gaan kijken', zegt de projectleider.

'We kiezen voor twee mengteelten: tarwe en veldboon en haver en lupine. Met de mengteelten brengen we nog meer diversiteit in het bouwplan en bij deze teelten is de ervaring dat bij een laag bemestingsniveau de opbrengsten hoger liggen ten opzichte van een monoteelt.'

Vijf jaar

De vruchtwisseling loopt over vijf jaar en start met pootgoedteelt. Voorafgaand aan het uitplanten van de poters past voorkiemen. De ouderdomsresistentie tegen virus is een belangrijk bijeffect van het voorkiemen. Ook is de oogst tijdig en kan een groenbemester vroeger volgen, wat de bodem ten goede komt. Liefst is de groenbemester een mengsel van enigszins vorstgevoelige soorten.

In jaar twee volgen rode bieten en in het najaar wintertarwe in mengteelt met winterveldbonen. Als onderzaai in dat gewas volgt in jaar drie een mengsel van klaver en gras. Het is een uitdaging om dat goed te laten aanslaan, maar als dat slaagt, helpt het nog meer stikstof te binden en door gras vast te houden. Als de klaver het redt in de schaduw van de veldboon, blijft hij daarna het najaar doorgroeien.

Speciale beddenploeg

Voorafgaand aan de uien in jaar vier ploegen de telers ondiep. Voor het project komt er mogelijk een speciale beddenploeg, maar die is nog niet uitontwikkeld. Als het nodig is, komt er een hakselaar voorop in de hef.

Het is belangrijk dat er meerdere mogelijkheden zijn om de teelten voor elkaar te krijgen. Na de zaaiuien volgt een groenbemester. De vijfde hoofdvrucht wordt de mengteelt van haver met lupine met hier weer een grasklaver als onderzaai in.