De optimale combinatie van grassen en kruiden

Nauwkeurig inspecteert melkveehouder Luuk Maas zijn grasland. 'Als het op machines aankomt, weten veehouders doorgaans precies wat ze in huis hebben. Terwijl de impact van het grasland minstens zo groot is, want ruwvoer is de basis. 80 procent van wat de koeien eten, is ruwvoer.'

Sinds hij in 2015 bij DSV begon, probeert Maas ook zelf zaadmengsels uit. Wat bij zaadveredelaar DSV op wetenschappelijke schaal gebeurt, test hij op eigen land. Naast het hoogwaardige Engels raaigras, goed voor de melkproductie, heeft hij ook percelen met een soortenrijk grasland, waar kruiden als klaver, cichorei en smalle weegbree zich met het gras mengen.

'Het zijn met name de rode klaver en cichorei die dieper wortelen en daarom nog groen zijn', zegt de melkveehouder. 'Ze kunnen voedingsstoffen en vocht uit diepere bodemlagen halen.'

Graslandmanagement

Naast het melkveebedrijf dat Maas runt met zijn ouders in het Limburgse Afferden, is hij productmanager Forage quality bij DSV zaden. DSV zaden Nederland is onderdeel van het internationale zaadbedrijf Deutsche Saatveredelung AG. Het bedrijf houdt zich bezig met veredeling, zaadproductie, advisering en vermarkting van landbouwzaden. Graszaden behoren tot de belangrijkste productgroepen.

Graslandmanagement. Daar gaat het om. Zeker wanneer duidelijk wordt hoeveel winst te behalen valt met een optimaal ruwvoerbouwplan. Grassen en kruiden die zowel smakelijk zijn voor de koe, bijdragen aan een goede melkproductie en zorgen voor een gezond bodemleven voor succesvolle teelt van gewassen. Er is niet één wondermengsel. De beste keus is afhankelijk van het doel dat de veehouder voor ogen heeft.

Voederwaarde en verteerbaarheid: Engels raaigras

Grassen met een aantoonbaar hogere voederwaarde krijgen bij DSV het label Milk Index. Paradepaardje van DSV is het Engels raaigrasras Explosion, nieuw en opgenomen in de rassenlijst 2019.

De rassenlijst, met cijfers voor zaken als gemiddelde doorschietdatum, wintervastheid en drogestofopbrengst, zegt niks over de melkopbrengst. Terwijl dit ras juist daarop erg hoog scoort, zo blijkt zowel uit eigen onderzoek van DSV als uit onafhankelijk onderzoek van de Landwirtschaftskammer (LWK) Niedersachsen.

'Milk Index is een extra predicaat. De rassen zijn qua planteigenschappen al goed, anders stonden ze niet op de rassenlijst', stelt Maas. 'Ik hoop dat voederwaarde in de toekomst ook als criterium op de rassenlijst komt. In Engeland is dat al het geval.'

Vijftien jaar geleden begon DSV al met het veredelen van grassen op basis van hun inhoudsstoffen en daarmee op hun voederwaarde. Voederwaarde wordt bepaald door de suikers en eiwitten, maar komt voornamelijk tot stand door een betere celwandverteerbaarheid. 'De celwand is namelijk ongeveer 50 procent van de plant, suikers maar 10 tot 15 procent. Wanneer je de verteerbaarheid van de celwand verhoogt, heeft dat dus meer effect op de voederwaarde', legt Maas uit. 'Daarnaast is energie uit verteerbare celwanden veiliger en rustiger voor de pens ten opzichte van energie uit suiker.'

Sleutelen in de veredeling

Bij rassen met het Milk Index-predicaat is er gesleuteld in de veredeling en is de opbouw van de celwand veranderd. Een groter deel van de celwand is verteerbaar. Door de snelle en betere vertering van de celwand, komt de celinhoud sneller vrij, wat zorgt voor meer pensenergie enerzijds. Anderzijds maakt de snellere verteerbaarheid dat de koe meer gras kan opnemen. Daardoor krijgt ze uiteindelijk ook meer energie binnen die de melkproductie ten goede komt.

Daarnaast heeft een hogere verteerbaarheid ook voordelen op het gebied van mineralenefficiëntie. En het zorgt voor minder methaanuitstoot.

Extra melkproductie en hoogste drogestofopbrengst

Door de hogere VEM van de Milk Index-rassen is er ook een hogere melkproductie. 'Voor het ras Explosion is dat 0,7 liter per dag meer dan gemiddeld', vertelt Maas. Toch is het niet zo dat je als veehouder met het inzaaien van dit graszaad 'slapend rijk' wordt. 'Alles hangt uiteindelijk af van het management van een bedrijf. Maai je een week te laat, dan is de VEM alweer lager en daarmee de melkproductie.'

Naast de voederwaarde is ook de opbrengst van het ras Explosion hoog. De drogestofopbrengst uit de eerste snede is de hoogste van alle rassen in de lijst. Door de combinatie van hoge opbrengst en hoge voederwaarde lijkt dit gras de perfecte keuze voor melkveehouders. Toch zaait Maas zelf ook verschillende soorten grassen, klavers en kruiden. 'Welke grassen een veehouder het beste kan gebruiken, hangt af van meerdere factoren dan melkproductie alleen', zegt hij.

DSV kijkt bij het adviseren van veehouders daarom altijd naar het totale bouwplan. Is een perceel bedoeld voor wisselteelt, of dient het langdurig als grasland? 'Zaai je Engels raaigras, dan kun je daarmee – mits jaarlijks goed onderhouden – tien jaar vooruit. Bij wisselteelt is juist een diverser mengsel met kruiden aan te bevelen. Die kruiden bereiden de grond in twee tot drie jaar voor, zodat het volggewas kan profiteren van een rijkere bodem', tipt Maas.

COUNTRY MultiLife 14

DSV ontwikkelde het zaadmengsel COUNTRY MultiLife 14, soortenrijk met klavers en kruiden. En door de variatie in beworteling en opname van voedingsstoffen goed voor de bodem. Op het innovatieveld van het bedrijf in Ven-Zelderheide worden verschillende grasmengsels getest.

'We zijn tot de samenstelling van MultiLife 14 gekomen door dertig verschillende mengsels meerdere jaren op twee verschillende locaties internationaal te testen. Zo hebben we onderzocht welke kruiden zich langdurig vestigen en echt werken. MultiLife bevat naast een mix van verschillende grassoorten ook nog klavers en kruiden, zoals cichorei en smalle weegbree', laat Maas weten.

Op zijn eigen grond zaaide de melkveehouder een zelf samengesteld zaadmengsel. Met succes, want de eerste snede gras zit al in de kuil en leverde veel op. Welke kruiden geschikt zijn, hangt volgens Maas ook af van het gebruiksdoel van het perceel: maaien of weiden.

'Stel dat je 80 procent van je grond als grasland houdt en 20 procent als bouwland. 60 procent van het grasland zaai je als blijvend grasland. Zorg er daarbij voor dat de kwaliteit van de grasmat en de grassen optimaal is, door professioneel graslandmanagement, zoals wiedeggen en doorzaaien. In een dichte zode krijgen onkruiden minder kans', adviseert Maas.

'Door de andere 20 procent van het grasland en het bouwland samen te gebruiken in wisselteelt, kan de mais of sorghum profiteren van de activatie van de bodem. Een mengsel zoals MultiLife 14 samengesteld uit verschillende grassen, klavers en kruiden. Het resulteert in hoge opbrengsten met hogere eiwitgehaltes. Door de intensieve beworteling van dit mengsel, komt het bodemleven weer op gang en kan het ook nog beter tegen de droogte. Iets wat de laatste twee jaar ook steeds belangrijker wordt.'