Kringlooppionier Smale blijkt eigenzinnige boer

De graskuilen van Erik Smale uit het Gelderse Joppe zijn 's zomers bedekt met wilde bloemetjes. Omdat een dik pak zand de kuil beter conserveert dan andere, moderne methodes én omdat het oog ook wat wil. 'Bloemen zien er leuker uit dan onkruid en bijen en burgers worden er blij van.' Dat het wat meer arbeid oplevert, weegt volgens hem niet op tegen het belang van een goede kwaliteit kuil.

Het is typerend voor de wijze van denken van de ondernemer, die ondanks een mastertitel van Wageningen University & Research gewoon boer genoemd wil worden. 'Liever ook geen melkveehouder. Ik doe meer dan koeien melken. Ik ben net zo graag op het land bezig of in de werkplaats.'

Extensief bedrijf

Met een extensief bedrijf van 160 melkkoeien en 80 stuks jongvee op 120 hectare grond is het takenpakket van Smale inderdaad divers. Zeker als je bedenkt dat hij ook nog in eigen beheer een 'lowbudgetkalverstal' bouwt, kroketten van het vlees van zijn koeien vermarkt en zo nu en dan spreekt voor gezelschappen die een kijkje op zijn bedrijf komen nemen. Onderwerp is dan steevast kringlooplandbouw. Want het streven van de jonge boer is om het rantsoen voor zijn koeien zo goed mogelijk samen te stellen met voer dat hij van eigen land haalt.

'Het kan niet zo zijn dat ik bij een energietekort, veel perspulp of bierbostel moet gaan aankopen. Want dan kan ik mijn ruwvoer, waarvan ik een veelvoud heb liggen, minder goed verwaarden.'

Bedrijfsfilosofie

Zijn bedrijfsfilosofie weet Smale in één krachtig zinnetje samen te vatten: 'Stront op eigen grond. Zo simpel is het. De koe heeft maar één pens. Het is voor ons een uitdaging om die zoveel mogelijk te vullen met voer van eigen land.'

Smale is voor 80 tot 90 procent zelfvoorzienend. Hij teelt komend jaar 18 hectare mais, 4 hectare voederbieten en veel gras. Alleen krachtvoer en raapschroot koopt hij aan. Een belangrijke eiwitbron voor zijn koeien zijn grasbrokken. 'Daar zijn we fanatiek mee. Vorig jaar hebben we ondanks de droogte nog bijna 80 ton gras laten drogen. Gemiddeld zitten we op 220 gram ruw eiwit jaarrond. We hoeven daardoor veel minder eiwit aan te kopen.'

Zuinig met krachtvoer

Op het bedrijf is de melkproductie per koe volledig gerelateerd aan de grond. 'Je bent optimaal bezig als je de energie die je land produceert, zoveel mogelijk kunt verwaarden tot melk met zo min mogelijk input van buitenaf. Dat is economisch rendabel en dan zit je op mineralengebied ook goed. De focus ligt op zuinig zijn met krachtvoer', zegt de ondernemer.

'Daarom past een hoogproductieve Holstein-koe niet in ons bedrijfssysteem. Wij hebben kruisingen: Holstein met Scandinavisch roodbont, Fleckvieh en wat Brown Swiss. Dat past op dit bedrijf en bij het type boer dat ik ben. Ik wil niet hele dagen in de stal zitten, maar ook op het land bezig zijn of af en toe weg kunnen. De koeien geven 25 kilo melk per dag. Door de fosfaatregeling heeft de rem erop gezeten, maar we gaan nu weer richting 8.000 kilo. Dat is optimaal voor ons bedrijf.'

Verdeling arbeid

Smale, die het bedrijf samen met zijn vrouw dit jaar overneemt van zijn ouders, heeft goed nagedacht over de verdeling van arbeid. 'Mijn ouders melken meestal 's avonds. Ik melk 's ochtends en onze medewerker Mark is hier 24 uur per week en kan in principe alles. Ook hebben we een paar jongens die melkbeurten over kunnen nemen', vertelt hij.

'Met organiseren en plannen kom je een heel eind. De meeste taken voeren we op vaste dagen uit, zoals koeien droogzetten en naar de close-upgroep doen. Zo weet iedereen wat hij moet doen en hoef ik weinig bij te sturen.'

Nieuwe kalverstal

Het inzetten van meer arbeid levert de ondernemer tijd op die hij bijvoorbeeld kan besteden aan het bouwen van de nieuwe kalverstal. 'Ik heb er lol in om zelf het ontwerp te maken en uit te voeren. Vroeger dacht ik dat een klimaatgestuurde stal je van het was, maar daar vallen de resultaten ook niet altijd van mee. Daarom bouw ik nu een open stal met weinig poespas. Dat is een stuk goedkoper en daardoor kan ik extra arbeid op andere gebieden inzetten.'

Het is een goed voorbeeld van de wijze waarop Smale denkt. Hij volgt zijn eigen kop, niet de massa. 'Onze keuzes hoeven niet voor iedereen te gelden. Wij hebben een extensief bedrijf, anderen hebben een andere bedrijfssituatie. Maar het is te makkelijk om te zeggen dat het voor ons simpel is omdat we veel grond hebben. Er is altijd een keuze. Wij kiezen ervoor om geen stal voor driehonderd koeien neer te zetten, maar ons te richten op het sluiten van de kringloop. Die balans houden geeft een kick en werkplezier.'