Lubbers zette veranderingen land- en tuinbouw in gang

Op zeventig dagen na was CDA-politicus Ruud Lubbers twaalf jaar minister-president. Drie kabinetten leidde hij van 1982 tot 1994, twee met de VVD en de laatste met de PvdA. Zijn minister van Landbouw, Gerrit Braks, was acht jaar lang een constante factor. Na diens gedwongen vertrek wegens de visserijfraude nam Piet Bukman het departement over.

Kenmerkend voor de regeringsperiode van Lubbers zijn twee ontwikkelingen waarvan ook nu nog de gevolgen merkbaar zijn: open EU-grenzen met oog op wereldwijde handelsmogelijkheden en het vastleggen van beleid ter verbetering van natuur en milieu.

Agrarische export

Het Verdrag van Maastricht vormde een aanzet tot de invoering van de euro en het openen van de Europese binnengrenzen. Beide bleken een geweldige stimulans te zijn voor de Nederlandse agrarische export.

In de ambtstijd van Lubbers werd gewerkt aan een een wereldhandelsovereenkomst in het kader van het General Agreement of Trade and Tariffs (GATT). De premier maakte zich toen sterk voor het behoud van de toenmalige Europese exportsubsidies voor landbouwproducten. Hij vond dat Europa daarin niet mocht toegeven aan de eisen van de internationale gesprekspartners.

Ook deed hij zijn best om te voorkomen dat de export van Nederlandse zuivel naar landen buiten de Europese Gemeenschap aan banden zou worden gelegd.

Natuur en milieu

Na decennia waarin de nadruk lag op economische groei en het stimuleren van de voedselproductie, groeide in de jaren 80 het bewustzijn dat de waarden van natuur en milieu ook aandacht verdienden. De kabinetten onder leiding van Lubbers werkten mee aan een omslag in het denken en met name ook in het beleid.

In 1989 bracht minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Ed Nijpels het allereerste Nationaal Milieubeleidsplan (NMP) uit. Het bevatte een analyse van de milieuproblematiek op lokaal, regionaal en mondiaal niveau.

De veroorzakers van milieuverontreiniging, waaronder de agrarische sector, werden verantwoordelijk voor het oplossen daarvan. Nederland liep met die aanpak voor op veel andere landen.

Ecologische Hoofd Structuur

Een andere nieuwe ontwikkeling was de lancering van de Ecologische Hoofd Structuur (EHS), een plan om verspreid liggende kleine natuurgebieden op te schalen en met elkaar te verbinden.

De EHS werd in 1990 geïntroduceerd in het Natuurbeleidsplan van het ministerie van LNV. Doelstelling was de achteruitgang van het natuurareaal en de biodiversiteit te stoppen.

Oog voor ondernemerschap

Als telg uit een ondernemersfamilie en voormalig minister van Economische Zaken had Lubbers oog voor het ondernemerschap en de problemen van zelfstandigen. Zo mengde hij zich begin 1994 in de discussie over de hoogte van de gasprijs voor de glastuinbouw. Die zou volgens de toen geldende afspraken verder omhoog moeten, maar Lubbers wees op de slechte financiële positie van de tuinders.

Hij noemde het tijdens een grote demonstratie van glastuinders 'hoog tijd dat het aardgas niet duurder wordt, maar een beetje goedkoper'. Die uitspraak kwam wel na een berisping die hij onder politieke druk moest geven aan zijn landbouwminister Bukman. Die wilde in verband met naderende Kamerverkiezingen het gebruikelijke proces van prijsherziening een jaar buiten werking stellen.

Duurzame energie

Na zijn vertrek uit de politiek hield Lubbers af en toe contact met de agrarische sector. Als voorzitter van de raad van toezicht van Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) was hij begin deze eeuw betrokken bij verduurzaming van de energievoorziening.

Vanuit die functie trad hij op als voorzitter van de jury van de ontwerpwedstrijd 'Kas als Energiebron'. 'Zie de kas niet langer als een gebruiker van fossiele energie, maar als leverancier van duurzame energie', was zijn boodschap.

Eemlandhoeve

Een kleine vier jaar geleden nam Ruud Lubbers op de Eemlandhoeve in Bunschoten nog deel aan een rondetafelgesprek over landbouw en voedsel met veel vooraanstaande vertegenwoordigers uit de wetenschap, maatschappelijke organisaties, kerken en agrarische sector.

Hij leverde een actieve inbreng. Het was een van de laatste keren dat hij blijk gaf van zijn interesse in de agrarische sector.