'We willen regie in eigen hand houden'

Het melkveebedrijf van de familie Kooijman was een van de twee locaties waaraan de leden van de lobbygroep van LTO Nederland (zie kader) maandag een werkbezoek brachten. Het doel van het werkbezoek in het kader van de Fitnesscheck Natura 2000 was om met Natuurmonumenten in dialoog te gaan over Natura 2000. Een andere groep ging op bezoek bij maatschap Doornenbal in Appelscha.

Het Fochteloërveen is het grootste aaneengesloten hoogveengebied van Nederland, vertelt regiodirecteur Wilfred Alblas van Natuurmonumenten. Het laatste stukje hoogveen werd in de jaren dertig veiliggesteld en in de loop der jaren is er steeds meer natuur verworven. Natuurmonumenten heeft er nu circa 3.000 hectare in bezit.

Voedselarm water

Belangrijk voor het behoud van het gebied zijn rust, schoon en voldoende water en schone lucht. De bijzondere moerasvegetatie die er voorkomt, heeft voedselarm water nodig en zo weinig mogelijk stikstof in de lucht.

'Te veel stikstof in de lucht is hier een groot probleem', zegt Alblas. 'We merken het aan een toenemende vergrassing in het gebied. In het Fochteloërveen staat een meetnet waarmee de depositie wordt gemeten en we constateren dat de daling tot stilstand is gekomen. En dat terwijl schone lucht voor de instandhouding van het veen erg belangrijk is.'

Schoon water

Dat geldt ook voor schoon water. In het Fochteloërveen is het waterbeheer zo ingericht dat het regenwater zolang mogelijk wordt vastgehouden en er geen gebiedsvreemd water in het gebied komt.

Doordat deze 'bak met water' hoger ligt dan het omliggende landbouwgebied, is het zaak de onderlinge invloed zoveel mogelijk te beperken.

Convenant

Natuurmonumenten ageerde tegen drainage en beregening van het landbouwgebied, terwijl de boeren kwel en wateroverlast vanuit het natuurgebied wilden afvangen. Aan de Drentse kant van het Fochteloërveen is dit ondervangen door een convenant, terwijl aan de Friese zijde een bufferstrook tussen het natuurgebied en het landbouwgebied is ingericht.

Het melkveebedrijf van Koos en Ida Kooijman ligt in deze bufferstrook. Van de ruim 50 hectare pachten ze de helft van Natuurmonumenten en hebben ze de andere helft in erfpacht bij Fortis.

Beheerscommissie

Tussen Natuurmonumenten en de gebruikers – er ligt ook nog een akkerbouwbedrijf in de zone en er wordt grond gepacht door boeren buiten het gebied – is een convenant afgesloten en een beheerscommissie kijkt erop toe dat de afspraken worden nagekomen.

De Kooijmans hebben circa zeventig melkkoeien en zijn door de natuurontwikkeling hun bedrijf aan het omvormen naar een meer extensieve bedrijfsvoering. Zo verbouwen ze geen snijmais meer en gaan ze hun koeien volledig weiden.

Afspraken

Met Natuurmonumenten maken de ondernemers ieder jaar afspraken over het te voeren beheer. Hoe meer beperkingen ze krijgen opgelegd, des te lager de pachtsom. Agrarisch natuurbeheer is niet mogelijk, omdat het gebied daarvoor niet is aangewezen door provincie Fryslân.

'Voordeel van onze situatie is dat we rechtstreeks om tafel kunnen met Natuurmonumenten over het beheer. We hebben er zelf ook aardigheid aan. Als je erin woont, heb je meer feeling met wat hier gebeurt', vindt Koos Kooijman. 'Je ziet de natuurwaarden omhoog gaan', vult zijn vrouw aan. 'Een paar meter rand kan al veel doen.'

Leerproces

'Het unieke van dit gebied is dat we eigen afspraken kunnen maken', zegt Alblas. 'Het is voor onze kant ook een leerproces.'

Dat beide partijen soms op een andere golflengte zitten, maakt het overleg wel eens lastig. Een agrarisch bedrijf vraagt om flexibiliteit en dat botst soms met de bureaucratie van een natuurbeschermingsorganisatie. 'Als je eerder wilt maaien omdat de situatie zich daarvoor leent, moet je niet twee weken op een antwoord hoeven wachten', zegt Koos Kooijman.

Biologisch

De melkveehouders hebben op het punt gestaan om om te schakelen naar een biologische bedrijfsvoering. De helft van het land – dat van Natuurmonumenten - wordt al biologisch beheerd. Maar een omschakeling van twee jaar vinden ze te krap.

'De koeien en het land hebben een bepaald productieniveau en dat willen we zo houden. We hebben een melkrobot en kunnen daarom niet groeien in aantal koeien. Die zeventig koeien moeten het doen. Daarom zie ik ook geen heil in kruisingen: we moeten de melk eronder houden. Ook hierin willen we de regie in eigen hand houden; een te snelle omschakeling gaat te veel ten koste van de productie.'

Opvolger

De ondernemers gaan daarom geleidelijk omschakelen. Hierdoor kan hun dochter, de potentiële opvolger, straks gemakkelijker omschakelen naar een volledig biologische bedrijfsvoering.