Herenboeren starten gemengd bedrijf

De laatste schop van de ontginning ging in 1788 de grond in. Vanuit de lucht gezien liggen de percelen met dambordpatroon er nog precies bij zoals het was. Wie nu over landgoed Wilhelminapark tussen Boxtel, Vught en Gestel wandelt, ziet weer enige bedrijvigheid.
De eerste Herenboerderij van Nederland wordt hier gerealiseerd. Een Herenboerderij is een gemengd, kleinschalig agrarisch bedrijf dat in eigendom is van een coöperatie bestaande uit deelnemende burgers. Zij noemen zich Herenboeren. Dat zijn consumenten die een boer voor zich laten werken. Samen gaan ze duurzaam voedsel produceren met respect voor dier, plant, bodem, burger en boer. Herenboeren Wilhelminapark pacht enkele hectaren grond van de Marggraff Stichting, die het Wilhelminapark beheert.
Het landgoed meet ongeveer 100 hectare en was eigendom van de familie Marggraff. In de negentiende eeuw werd het gebied met bos beplant en in de loop van de twintigste eeuw werd het grootste deel van het gebied voor agrarisch gebruik ontgonnen. Dit werd mogelijk gemaakt door het beschikbaar komen van kunstmest. Het gebied was destijds een belangrijke voedselproductielocatie voor de stad Den Bosch. De overblijvende bospercelen werden met dennen- en eikenbomen beplant.

Landschap en natuur

Tegenwoordig is het Wilhelminapark een oud cultuurlandschap met weilanden waarin Limousin-koeien grazen. Kaarsrechte lanen scheiden de percelen. Hier en daar duikt de ruïne van een boerderij op uit het groen.
Dit is het landschap waar initiatiefnemer Geert van der Veer en bestuurslid Douwe Korting deze ochtend over uitkijken. Met dit verschil dat er vanaf dit voorjaar weer geboerd gaat worden. 3.000 fruitbomen worden aangeplant, een deel wordt ingericht als scharrelwei voor varkens en kippen, de rest is voor de teelt van zo'n dertig verschillende groenten, alles uit de koude grond.
'We produceren dat wat de leden willen', licht Van der Veer toe. 'Herenboeren redeneren vanuit de consument en niet vanuit de producent. We streven ernaar om 60 procent van de voedselbehoefte van de deelnemende leden te leveren.'
Volgens Van der Veer is het Wilhelminapark een uiterst geschikte plek voor zijn concept, waar de grens tussen landschap en natuur vervaagt. 'Het is een integraal systeem waarbij we de bodem als uitgangspunt nemen. Een gezonde bodem leidt tot gezond grondwater en meer biodiversiteit.'
De Herenboeren hokken geen dieren op. 'Hooguit plaatsen we enkele schuilhutten. En we zijn in gesprek om een oude, leegstaande Vlaamse schuur neer te zetten voor de opslag van materieel. Onze dieren lopen straks het hele jaar door buiten en baren zelf hun jongen. De veearts komt langs om de gezondheid in de gaten te houden.'
Het hele jaar door buiten? Kan dat dan? 'Natuurlijk', beaamt Van der Veer. Maar hij geeft toe dat de wet- en regelgeving hier en daar knelt. Nog wel. 'Het beleid is afgestemd op het reguliere boerensysteem, waar een boerderij op het erf staat en jongen binnen vier dagen na de geboorte worden geoormerkt.'
Maar de overheid draagt het concept een warm hart toe en toont begrip. Onlangs nog scheurde de rechter een bekeuring doormidden nadat de stichting een van de jonge Limousin-dieren niet tijdig had geoormerkt.
Van der Veer: 'We blijven zo dicht mogelijk bij wat is toegestaan. Maar we vinden ook dat we dit moeten doen. Ik kan goed uitleggen dat we verantwoord bezig zijn.'
Voor Douwe Korting bewijst het concept dat het kan, dat je zelf je eigen voedsel kunt produceren en dat je zelf bepaalt wat je eet, zonder regel- en prijsdruk. Hij is naar eigen zeggen een bewuste consument.
'Het past helemaal bij de manier waarop ik tegen voedsel aankijk. Ik koop mijn voedsel nu ook al bij de boer in de buurt. En ik bak mijn eigen brood. Leden hebben grip op hun eigen voedselproductie. Ze weten waar hun eten vandaan komt en wie het gemaakt heeft.'
De manier waarop de Herenboeren met hun eigen voedsel omgaan, is eigenlijk niets nieuws, geeft Korting aan. 'Het is iets traditioneels dat we nieuw leven hebben ingeblazen. Wel boeren we met de techniek van nu, en we boeren ook niet per definitie biologisch.'
Op 26 februari 2015 tekenden de Marggraff Stichting en Herenboeren Boxtel een intentieverklaring om een samenwerking aan te gaan. De coöperatie streeft ernaar om 200 gezinnen te kunnen voorzien in hun voedselbehoefte. Momenteel telt ze zestig leden, onder wie acht bestuursleden.
'De productielocatie wordt gerund voor rekening en risico van de leden', vertelt Van der Veer. 'Leden investeren 2.000 euro en worden voor 1/200 deel eigenaar van hun eigen coöperatieve boerderij. Daarna kopen ze wekelijks hun groenten, fruit en vlees bij hun eigen bedrijf. Samen bepalen ze de prijs van hun producten. De winst steken ze in de coöperatie. Geld is enkel het middel om het systeem op gang te houden.'
De boer, die in dienst is van de coöperatie, zal als vaste vakman de dieren verzorgen en de producten telen. 'Wie zin heeft helpt mee', zegt Korting, 'maar verplicht is het niet. In de begroting is de inhuur van tijdelijke krachten meegenomen.'
Hij gelooft in het slagen van het concept. 'Met zestig coöperatieleden is de kopgroep er. Nu moeten we nog het peloton vinden. Daar nemen we de tijd voor. We willen langzaam groeien en leren van het proces.'