Reggestreek moet mooi blijven en nog mooier worden

Er ligt tussen Dinkel en Regge een land
Ons schone en nijvere Twente
Het land van de arbeid het land der natuur
Het steeds onvolprezene Twente

Het is een doorgaans kabbelend stroompje tussen Ommen en Diepenheim, dat zijn weg zoekt in het Twentse coulisselandschap met zijn houtwallen, landbouwgronden en natuur. In het hart opereert De Reggestreek, de agrarische natuurvereniging die actief is op het grondgebied van de gemeente Wierden. Hier doorsnijdt het riviertje natuur en landbouwgronden.
Anderhalve eeuw geleden was de Regge een kronkelende met bootjes – zompen - bevaren stroom, die geregeld buiten haar oevers trad. Om dat wilde watergedoe te temmen is ze gekanaliseerd, maar nu brengt het waterschap Vechtstromen het riviertje in de oude staat terug. Ze gaat weer meanderen, als een slang. In veel delen is dat al het geval, maar in het middengedeelte bij het dorp Enter moet dat nog gaan gebeuren.
De Landschapsvereniging is er nauw bij betrokken. Ze komt samen met landbouworganisatie LTO op voor de belangen van de circa 15 melkveehouders die bij Enter aan de rivier grenzen en de grond nu beheren. De provincie heeft hier dankzij het landinrichtingsproject Enter - Deldenerbroek 115 hectare grond langs de Regge in handen gekregen. Daar moet natuur komen.
De grote vraag is wie dat gebied, aangeduid als de Natte Regge, krijgt toegewezen. De aanwonende boeren hebben te kennen gegeven, dat ze dat onder supervisie van de ANV graag doen, maar ze krijgen het niet.

Dikke vinger in de pap

Op dit moment lijken Landschap Overijssel en twee particulieren de beste papieren te hebben. De provincie wil het aan hen gunnen, maar dat is nog geen gelopen race. Er is bezwaar aangetekend tegen de toewijzing. Het overleg is gaande, waarbij het waterschap inmiddels heeft aangegeven dat het met de aanwonenden aan tafel wil. 'Het zou ideaal zijn als zij een dikke vinger in de pap krijgen bij het beheer', spreken Bert Ooms en Jan Nollen van De Reggestreek als hoop uit. Zij zien de rol van de landschapsvereniging als 'smeermiddel' om samen met LTO dit ideaal voor de aanwonenden voor elkaar te krijgen.

Verstand van natuurbeheer

Op andere plaatsen heeft De Reggestreek bewezen, dat ze natuurbeheer in de vingers heeft. Sinds bijna drie jaar verzorgt ze voor waterleidingbedrijf Vitens het beheer in het water-opvanggebied Dakhorst bij de buurtschappen Rectum en Ypelo. Vitens pompt water in de Dakhorst om het elders weer schoner te kunnen oppompen. Daardoor bestaat het risico dat het nabijgelegen natuurgebied Mokkelengoor, rijk aan reptielen en amfibieën, verdroogt. Door van de Dakhorst consequent een nat plas-drasgebied te maken, wordt voorkomen dat het Mokkelengoor droog valt.
De ANV onderhoudt het 22 hectare grote gebied – half water, half land - door het te maaien, op te schonen en er schapen te laten lopen. Weidevogels zoals de wulp en kieviten strijken er neer. 'Maar helaas ook ganzen', voegen de beide bestuurders er aan toe. Het gebied trekt fietsers en wandelaars, die van de mooie nieuwe natuur genieten.
De Reggestreek speelt ook een rol bij het beheer van de randen langs de Twickelervaart, die in 1771 is gegraven om het landgoed Twickel te verbinden met de Regge, zodat transport over water mogelijk was. Boeren langs de vaart onderhouden de randen als natuurstrook met snoeien, opschonen en waar nodig inplanten en krijgen daar een vergoeding voor van enkele honderden euro's per jaar. De Reggestreek regelt dat. Komend jaar vervalt overigens de vergoeding, omdat het geld nodig is voor eenmalig groot onderhoud met kappen en snoeien van bomen en struiken.

Groene en blauwe diensten

Op dezelfde manier verrichten boeren groene en blauwe diensten in de gemeente Wierden. Dat varieert van het afzetten van een houtwal tot het maken van voorzieningen voor wandelroutes of het in orde houden van afrasteringen. Overijssel kent hiervoor een aparte subsidieregeling, waarbij de gemeente en de provincie elk de helft betalen van de kosten. Die regeling bestaat naast de landelijke regeling voor agrarisch natuurbeheer, waar overigens maar een beperkt aantal boeren in Wierden aan meedoet.
Groenblauwe diensten zijn opmerkelijk omdat ze voor een lange periode worden afgesloten. Dat biedt zekerheid over het beheer, maar ook over de inkomsten voor de beheerders. Zo'n 120 grondeigenaren hebben via De Reggestreek een contract afgesloten voor 70 hectare aan landschapselementen met Landschap Overijssel en de gemeente Wierden. Ze verplichten zich daarmee om 21 jaar lang het beheer te verzorgen. In totaal gaat het voor de hele periode om 1,3 miljoen euro. De deelname is groot, constateren Ooms en Nollen. Dat zegt wat over het feit, dat boeren oog hebben voor natuur en landschap. 'Dat moet ook', vinden beide bestuursleden. 'Want een landschap zonder natuur en boeren is niet voor te stellen.'

Besef bij de boeren

Bewust noemt de ANV zich ook landschapsvereniging, want het gaat niet specifiek om de natuur, maar om het totale plaatje van natuur en boerenland. Beide bestuurders onderstrepen dat de vereniging ertoe heeft bijgedragen dat boeren meer beseffen hoe mooi het in hun landelijk gebied is en dat het loont om dat in stand te houden. 'Er zijn ook tijden geweest dat ze zich daar tegen keerden. Nu kregen we laatst in onze stand op de Agrifair spontaan van boeren en boerinnen te horen, wat is het hier toch mooi in het buitengebied. Dat geeft je als bestuur voldoening. Het motiveert om door te gaan,' zeggen de twee.
Voorzitter Bert Ooms heeft zelf voor zijn melkveebedrijf een contract voor groenblauwe diensten afgesloten. 'Vanzelfsprekend', zegt hij. Secretaris Jan Nollen gaat nog een stap verder. Hij heeft zijn melkveebedrijf omgevormd tot een botanische natuurboerderij op 18 hectare in de buurtschap Notter. 'Als boer moet je wel een knop omzetten, maar het geeft heel veel voldoening', motiveert hij zijn keuze. Hij heeft het land verschraald. Dat zorgt voor bijzondere planten als het zandblauwtje, muizenoor en liggend hertshooi, maar ook voor ontelbaar veel insecten en daardoor ook weer veel vogels. Het is een kringloop.
Deze zomer heeft voor het eerst een paartje roodborsttapuiten genesteld en jongen grootgebracht. 'Ik ben er trots op', klinkt het enthousiast, er meteen aan toevoegend 'niet iedereen hoeft het op mijn manier te doen. Doe wat jezelf graag wilt, maar besef ook hoe mooi het is om in deze omgeving te werken.'

Kampioen in ommetjes

Dat het mooi is in de Reggestreek ontdekken ook de fietsers en wandelaars in toenemende mate. De vereniging heeft zich daarvoor ook beijverd om het mogelijk te maken, dat ze een kijkje in het boerenlandschap kunnen nemen. Ze is kampioen in Nederland als het gaat om de aanleg van korte wandelroutes, ommetjes heten ze bij Wierden. Coördinator Roelof Bartels is hier de grote inspirator, die in goed overleg met de gemeente en met de boeren over en langs wiens land de route gaat, de korte wandeltochten rond dorpen en buurten uitstippelt. Vanuit tal van plaatsen wordt volop gebruik gemaakt van de ommetjes. Lekker rondstappen in het landelijk gebied. Voor het onderhoud heeft de vereniging met geld van de Rabobank een robuuste maaimachine aangeschaft.
Even succesvol zijn de vele fietspaden, die in het kader van de landinrichting zijn aangelegd. Op mooie dagen is het er levendig druk.
De vereniging heeft ook oog voor cultuurhistorisch erfgoed. Ze was de promotor achter een subsidieregeling onder de titel 'streekeigen huis en erf. Daken, hooibergen, putten, een aardappelbewaarplaats en diepvrieshuisjes zijn met dat geld opgeknapt. Er is veel gebruik van gemaakt. De regeling is inmiddels gestopt, maar het resultaat is merkbaar. 'Als je door onze streek fietst of wandelt, zie je het', merken de twee bestuursleden op.

Resultaten laten zien

Zo probeert De Reggestreek haar steentje bij te dragen aan het mooi houden en maken van het gebied. Dat gebeurt ook via de deelname aan het gebiedscollectief Midden Overijssel, waarin Jan Nollen en Wim Boom de landschapsvereniging vertegenwoordigen. De Reggestreek steunt de aanpak van het collectief. 'Het is belangrijk dat de collectieven inzetten op kansrijk beheer, waardoor ze ook resultaten kunnen laten zien. Dat is een hele uitdaging, maar die gaan we aan', stellen ze.
Rond die collectieven speelt ook de discussie of het nog wel zinvol is om ANV's te behouden? Bert Ooms en Jan Nollen zijn er heel duidelijk in: behouden! Voor hun landschapsvereniging zien ze wel degelijk een taak in de toekomst. 'We doen veel meer dan alleen agrarisch natuurbeheer. En we zijn de ogen en oren voor het collectief in ons gebied. Dat is uiterst waardevol.'

Info: www.dereggestreek.eu

Tekst: Hans Siemes Foto's: Jan Nollen en Hans Siemes