De teloorgang van de KPJ-sportdagen

De afgelopen drie jaar hebben de twee Oirschottenaren van vele uren beeldmateriaal een documentaire laten maken over de opkomst en ondergang van de KPJ-sportdagen. Hoogstwaarschijnlijk zendt Omroep Brabant de documentaire ‘Heimwee naar de KPJ’ in het najaar uit.
De Katholieke Plattelands Jongeren (KPJ) ontstond in de jaren twintig van de vorige eeuw uit de Rooms Katholieke Jonge Boerenstand (RKJB) en de Boerinnen Jeugd Bond (BJB). De activiteiten waren gericht op het kunnen runnen van een boerderij of een tuinderij en bestonden hoofdzakelijk uit het bijhouden van proefvelden, het sleutelen aan landbouwwerktuigen en het verwerken van landbouwproducten.
De KPJ beleefde hoogtijdagen in de jaren zeventig. De jaarlijkse sportdagen brachten zo’n tienduizend jongeren uit alle hoeken van de provincie bij elkaar voor een sportieve strijd. In de documentaire is vooral aandacht voor Zijtaart en Oirschot, twee dorpen die jaar in jaar uit streden om de hoogste podiumplaatsen bij de Brabantse kampioenschappen, waar alleen de beste teams acte de présence gaven.

Voorvertoning

Op vrijdag 12 juni is in Zalencentrum ’t Zand in Oirschot een voorvertoning van de documentaire. Voorafgaand komt aan de hand van korte sketches de geschiedenis van de KPJ aan bod. Na afloop van het programma is er voldoende tijd om herinneringen op te halen. Het avondprogramma start om 20.00 uur.
Twee generaties KPJ zitten nu aan tafel om tekst en uitleg te geven bij de documentaire. Van de Ven heeft als tiener de laatste sportdagen mee georganiseerd en zijn oom Wim streed als sportleider jarenlang om de podiumplaatsen. Beiden wilden die periode vastleggen voor het nageslacht.
‘Ik heb misschien wel vijf uur op internet gezocht naar beelden van de jongerensportdagen en helemaal niets kunnen vinden. Je kunt de beelden wel bewaren, maar wie weet over vijftig jaar de context nog? Zo is het idee van de documentaire geboren’, vertelt Van de Ven. Met hulp van twee stichtingen, ZLTO en de Rabobank heeft Thijs Verwegen het verhaal van toen opgetekend.
Van de Ven beschrijft het beeldmateriaal als ‘een culturele uiting in een verzuilde maatschappij’. ‘Maar daar stond je toen natuurlijk niet bij stil. Het was gewoon de vereniging waar je lid van was. Daarnaast was het een kweekvijver voor organisatietalent. Veel KPJ-leden zijn in besturen terechtgekomen of hebben nu leidinggevende posities.’
Naast de beelden van atletiekwedstrijden, individuele oefeningen en touwtrekken halen jeugdleiders van toen herinneringen op. Die gaan naast sport ook over liefde. ‘Hoeveel stellen hebben elkaar leren kennen bij de KPJ? Ik heb geen idee, maar alleen al in Oirschot ken ik er dertig’, weet Van de Ven. ‘En dan kan ik mezelf meerekenen.’
Van Hout was als jeugdleider fanatiek en beschouwde de oefeningen als wedstrijdsport. ‘Natuurlijk pakten we wel een pilsje, maar we oefenden veel en wilden graag winnen. De activiteiten van de KPJ waren heel breed. We hielden bijvoorbeeld ook droppings. Het was voor veel mensen hun lust en hun leven.’

Einde van tijdperk

Halverwege de documentaire komt de vraag aan bod waarom de sportdagen niet meer bestaan. Interne strubbelingen binnen de KPJ? Een evenement dat in de jaren negentig niet meer paste in een snel veranderende maatschappij? ‘Niemand die het precies weet’, zegt Van de Ven.
‘Ik herinner me dat de sportdagen opeens niet meer werden gehouden. We bleven nog even oefenen, maar steeds minder jongeren kwamen opdagen. We vroegen ons steeds vaker af: ‘Waar doen we het allemaal voor?’ Inmiddels deed iedereen naast de KPJ nog wel aan een sport zoals wielrennen, hockey of tennis. De KPJ kwam in een identiteitscrisis.’
Volgens Van Hout was er binnen de KPJ een richtingenstrijd. ‘De een wilde vernieuwen en de ander niet.’ Van de Ven beschrijft het als een ‘bekend dilemma’: houd je vast aan traditie of ga je vernieuwen? ‘Feit was dat er steeds minder afdelingen overeind bleven.’
De initiatiefnemers komen, nu de documentaire af is, samen ook niet tot één conclusie. ‘Als je het vijftien mensen vraagt, dan krijg je vijftien verschillende antwoorden’, zegt Van de Ven.
‘Als je de beelden terugkijkt, concludeer ik wel dat ritmische oefeningen voor jongens op muziek niet meer echt bij de tijd zijn. Maar samen een piramide bouwen, zou misschien nog wel kunnen. Waarom niet?’