Vroege gewasslijtage onverklaarbaar

‘Hoe groter de groep, hoe groter de kans dat de vroegtijdige gewasslijtage ergens optreedt. Door dit jaar binnen het praktijknetwerk breed te gaan monitoren, proberen we zaken uit te sluiten. In welke hoek we de oorzaak moeten zoeken, weten we nog niet’, zegt onderzoeker David van der Schans van PPO.
Het plan is om dit jaar bij alle deelnemers aan het praktijknetwerk percelen zetmeelaardappelen te (laten) monitoren. Wanneer begint het en waarom? ‘Bij de eerste signalen van vroegtijdige slijtage is er nog genoeg tijd om gewas- en bodemmonsters te nemen om de mogelijke oorzaak te kunnen achterhalen’, denkt Van der Schans.

Waterkwaliteit

Bij het zoeken naar de oorzaak kijkt het praktijknetwerk onder andere naar de waterkwaliteit. Het plan is om bij een tiental beregeningsputten te kijken naar onder andere het ijzergehalte van het water. Het idee is dat ijzer in combinatie met zouten vroegtijdige slijtage van het gewas bevordert.
Telers ervaren verschil tussen beregenen met een haspel en een pivot. Dat zou kunnen komen omdat akkerbouwers met een pivot vaker kleinere hoeveelheden water geven en het ijzer meer kans krijgt om op het blad op te drogen. Bij een regenhaspel geeft een teler in één keer meer water en spoelt het meeste ijzer van het gewas af.
Bij te veel beregenen verplaatsen voedingsstoffen zich in de grond naar onderen en dat kan een oorzaak zijn van vroegtijdige slijtage. Spelen raseigenschappen een rol? Staan huidmondjes bij beregenen langer open en heeft dat invloed? Met beregenen maak je het blad nat en krijgen schimmels meer kans. Is dat een oorzaak? Speelt druppelgrootte een rol? Is er verschil tussen bron- en oppervlaktewater?
Bij beregening is bekend welke factoren een rol spelen bij het rendement. Door PPO zijn alle kengetallen opgespoord die van belang zijn. Door ze in een rekenmodel bij elkaar te brengen, is er bij de beslissing om te investeren in beregeningsapparatuur een betere onderbouwing mogelijk. De beslisboom en de kengetallen achter de beslisboom publiceert PPO in de loop van komend seizoen.
Tijdens een bijeenkomst van het praktijknetwerk, eind maart in Valthermond, werd duidelijk dat akkerbouwers het vooral zien als een stuk bewustwording. Wel of niet beregenen is geen absolute benadering. Beregenen is een stuk risicomanagement.

Meeropbrengst

Vorig jaar is bij de akkerbouwers Jakob Bartelds in Tweede Exloërmond, Dirk Jan Beuling in Eerste Exloërmond en Hans Hoekman in Odoornerveen gekeken naar de meeropbrengst van beregening. Veldjes binnen en buiten een pivot-beregeningsboom zijn qua bodemprofiel, bodem- en gewasanalyses en de uiteindelijke zetmeelopbrengst met elkaar vergeleken.
De opbrengstmetingen maken duidelijk dat 2014 geen beregeningsjaar is. De vochtsensoren gaven aan dat de voorraad bodemvocht op de drie percelen niet uitgeput raakte.
Bij Bartelds was de opbrengst bij beregening hoger. Bij Beuling was er geen verschil. Hoekman had de hoogste opbrengst op het niet beregende (minder droogtegevoelige) gedeelte. ‘Met beregenen kan ik het verschil niet goedmaken en dat is elk jaar zo.’
Russchen: ‘De verschillen in opbrengst zijn waarschijnlijk vooral veroorzaakt door verschillen in de bodemprofielen en niet door het beregenen. Gedurende het seizoen zag je in het gewas niet of nauwelijks verschil. Misschien was het loof in juli en augustus met beregening iets frisser.’
De beslisboom maakt bij een bepaalde grondsoort en bouwplan duidelijk wat de meeropbrengst bij beregening is. Vooral het vochthoudend vermogen van de bouwvoor, de bewortelingsdiepte en de diepte van het grondwater (capillaire opstijging) zijn van grote invloed op het rendement van beregening.
‘Bij een capillaire opstijging van 3 millimeter water per dag is het weinig zinvol om te investeren in beregeningsapparatuur’, zegt Russchen. ‘Als het grondwater 1,50 meter in plaats van 1 meter onder de bewortelingszone zit, daalt de capillaire opstijging snel naar zo’n 0,5 millimeter per dag. Die hoeveelheid zet geen zoden aan de dijk.’
De beslisboom berekent voor elke grondsoort en elk gewas de te behalen meeropbrengst bij beregenen. Ook hoeveel euro’s het gemiddeld per hectare per jaar in een bepaald bouwplan oplevert. Het geeft een betere onderbouwing dan de achterkant van een sigarendoosje. ‘Beregenen op droogtegevoelig grond moet financieel toch uit kunnen’, stelt een akkerbouwer. ‘Daar doe je het toch voor.’