Muizenvraat vraagt aanpak op maat

Ida Hylkema

Veel erger

Joop Verheul is een van de taxateurs van Overheul Agro die voor het Faunafonds de schade in Friesland opnemen. De voormalig bedrijfsleider van de proefboerderij in Zegveld is geschrokken van de toestand van veel percelen in het zuiden van Friesland. ‘Tien jaar geleden was er ook een muizenplaag, maar die was minder erg’, zegt hij.
De taxateurs delen de beoordeelde percelen in in drie klassen: lichte schade waar het herstellingsvermogen van het gras voldoende is, matige schade waarbij doorzaaien noodzakelijk is en zware schade waarvoor het advies grondbewerking en opnieuw inzaaien geldt.
‘Gras heeft een prima herstellend vermogen, maar het gaat ook om het soort gras dat nog aanwezig is’, legt Verheul uit. ‘Bij een open zode en kale plekken die niet zelf herstellen, kijken we of er nog voldoende kiemplantjes van Engels raai aanwezig zijn.’
Is dat het geval, dan is doorzaaien met een wiedeg voldoende en hoeft er geen grondwerk aan te pas te komen. ‘Anders is het als de botanische samenstelling van het gras slecht is. Dan is opnieuw inzaaien de beste optie. ‘Kaal is niet erg, maar op veel plekken zijn de goede grassen weg; dat is het probleem.’
Verontrustend vindt Verheul ook de ‘verse gaten’ die in het perceel zichtbaar zijn. De muizen zijn nog niet verdwenen en dat is wel nodig om überhaupt de grasmat te kunnen herstellen. ‘De muizen moeten weg, eerder hoef je niet te beginnen met inzaaien’, hield Jacob van Veldhuisen, specialist ruwvoermanagement van Agrifirm Feed, eerder al melkveehouders voor die naar een informatiedag van Agrifirm Feed in Joure waren gekomen.

Checklist

Agrifirm Feed heeft een checklist muizenschade gemaakt die helpt bij de keuze voor de te nemen stappen. Als de grond geschikt is voor snijmaïs, is dat een overweging. Veel melkveehouders kiezen hiervoor, blijkt in de praktijk. Daarbij moet wel rekening worden gehouden met derogatie.
Valt de keuze op een zeer vroeg maïsras, dan kan daarna nog gras worden gezaaid en geoogst. Is maïs geen optie, dan ligt het aan de toestand van het perceel en de grondsoort welke actie kan worden ondernomen.
Bij niet egaal land - voor veel aangetaste percelen geldt dat - is voor veengrond het advies frezen en inzaaien, voor kleigrond spitten en inzaaien en voor zandgrond ploegen en inzaaien, allemaal eventueel in combinatie met kilveren.
Doorzaaien kan op een egaal perceel waarop meer dan 100 spruiten per vierkante meter staan. Zijn dit er minder, dan is opnieuw inzaaien met een rotorkopeg de beste mogelijkheid. ‘Ga bij het beoordelen van het aantal spruiten wel na om welke grassoort het gaat. De rode kleur aan de voet duidt op Engels raaigras.’
Als duidelijk is dat er opnieuw moet worden ingezaaid, komt het volgende keuzemoment: waarmee? Daarbij is het gebruiksdoel van het perceel van belang: weiden en maaien of alleen maaien. In dat laatste geval geldt: hoe snel wil je het gras beschikbaar hebben?
Wie op korte termijn een hoge opbrengst wil, kan kiezen voor snelle rassen of bijvoorbeeld Italiaans raaigras. Dit levert snel veel opbrengst, maar is ook sneller aan vervanging toe.
‘Houd er rekening mee dat je over een of twee jaar opnieuw moet inzaaien. Bovendien is Italiaans raaigras niet geschikt voor beweiding’, stelt Van Veldhuisen.

Gerst meezaaien

Een andere optie voor een snelle ontwikkeling van het gras en meer opbrengst van de eerste snee is het meezaaien van gerst. De gerst (of tarwe of haver) zorgt voor een betere ontwikkeling van blijvend grasland. Het jonge grasplantje wordt beschermd tegen schraal weer en onkruid wordt licht onderdrukt.
De eerste snede kan dan in de tweede helft van juni worden geoogst. Dit levert in het eerste jaar 1.000 kilo droge stof extra op. De voederwaarde van gerst is wel minder dan gras. Ook kan het niet samen met snelle grassoorten worden gezaaid. ‘Je moet keuzes maken: of gps met blijvend grasland of snel gras’, zegt Van Veldhuisen.
Wanneer de schade kan worden aangepakt, is afhankelijk van het wel of niet aanwezig zijn van muizen, maar ook van het weer. Loonbedrijf A. Rijpma in Woudsend heeft zijn klanten een brochure gestuurd met de verschillende opties voor herstel van de grasmat.
Met snel kiemend zaad is het mogelijk bij een bodemtemperatuur van 6 graden Celsius een perceel door te zaaien met een Vredo. Als er te veel gaten en oneffenheden zijn, adviseert het loonbedrijf eerst het vele straatgras dood te spuiten en de grond los te maken en na bemesting en rotoreggen opnieuw in te zaaien.
Een andere mogelijkheid is om het frezen en inzaaien in één werkgang te doen, maar dit is geen geschikte methode als de grond nog nat is.
‘Bij klei en veengrond komt op deze manier het zaad niet diep genoeg en vooral in een droog voorjaar kan het zaad dan niet kiemen. Daarom vinden wij dat je dan beter altijd kunt rotorzaaien’, legt Arjen Rijpma uit. Ook bij een nat voorjaar adviseert hij meerdere werkgangen, omdat de grond dan tussendoor kan drogen.

Slechte ervaringen

‘Zet maar op z’n kop, hier komt niets van terecht’, zegt taxateur Verheul tegen melkveehouder Reitze Woudstra in de Brekkenpolder bij Lemmer. Woudstra hoort het gelaten aan.
‘Ik heb slechte ervaringen met grondbewerking en opnieuw inzaaien op deze knipklei. Bovendien heb ik dan te laat gras en geen wintervoer. Daarom denk ik dat ik toch maar voor doorzaaien ga’, zegt hij.
Verheul begrijpt het dilemma. ‘Het is kiezen uit twee kwaden’, zegt hij. ‘Wij taxeren de schade van het grasland, maar een boer moet ook aan het voer voor zijn dieren denken.’