Overname soms lastige puzzel

Een nieuwe generatie opvolgers staat klaar. Zette vroeger de oudste zoon negen van de tien keer het familiebedrijf voort, nu is bedrijfsovername een weloverwogen keuze.
‘Ouders verwachten tegenwoordig niet meer dat kinderen het bedrijf overnemen. Ze begrijpen dat kinderen carrièrekansen buiten het boerenerf aangrijpen. Of ze stimuleren het zelfs’, zegt Anja Roes.
Gemiddeld genomen zit een opvolger vijftien jaar - maar regelmatig ook langer - in de maatschap voordat hij of zij het bedrijf definitief van de ouders overneemt. In aanloop naar de overname hebben ouders en kind allerlei verwachtingen over en weer, vertelt Roes. ‘In familiebedrijven wordt intensief samenwerkt. En vaak wonen de leden van de bedrijfsfamilie bij elkaar onder één dak of op hetzelfde erf.’
Daardoor botst het weleens tussen ouder(s) en kind. ‘Niet vreemd’, vindt ze. ‘Dat is nu niet anders dan dertig jaar geleden. Zo zie ik regelmatig dat een opvolger vindt dat de ouders niet genoeg ‘vooruit’ willen’. Zoon- of dochterlief wil flink gas wil geven, terwijl vader of moeder het allemaal wel welletjes vindt.’
Overigens noemt ze een gezonde dosis ambitie bij de jongelui ‘geen reden tot zorgen’. ‘Een generatiekloof is iets van alle tijden. De ondernemers die nu vijftig zijn vonden hun ouders vroeger ook maar traag en behoudend.’
Maar het wordt lastiger als het andersom is, stelt Roes vast. ‘Dus als de zittende ondernemer vraagtekens heeft bij de opvolger. In dat geval zijn er nogal wat drempels te overwinnen.’

Mentaliteit

Dat een ondernemer zijn opvolger niet geschikt vindt, kan allerlei oorzaken hebben. ‘Voor de meeste boeren en tuinders gaat ‘achter altijd voor’. Deze mentaliteit is in veel agrarische gezinnen nog aanwezig’, aldus Roes.
‘Maar de hedendaagse jeugd vindt andere dingen ook belangrijk. Ze willen vrije tijd en op vakantie. Voor de oudere generatie is dit soms moeilijk voor te stellen. Maar de jongeren die het bedrijf overnemen zijn andere ondernemers dan hun ouders. De maatschappij verandert en de mensen veranderen mee.’
Daarnaast komt het voor dat bijvoorbeeld een vader twijfelt of zoon of dochter de juiste capaciteiten in huis heeft. ‘Denk aan een opvolger die volgens de ouders niet genoeg pit heeft of niet gedreven genoeg is. Voor een trotse ondernemer wordt het dan moeilijk om afstand te doen van het bedrijf. Zeker als het je levenswerk is waar je jarenlang je ziel en zaligheid in hebt gelegd. Maar voor een kind is niets zo vervelend als ouders die weinig vertrouwen in je hebben.’
Het is niet gek als jongeren het bedrijf op een andere manier gaan runnen dan hun ouders dat deden. Maar een stroeve samenwerking moet altijd bespreekbaar gemaakt worden, luidt het advies van Roes. ‘Doe dat voordat de vlam echt in de pan slaat. Er staan te grote belangen op het spel om emoties, zorgen of frustraties onder het vloerkleed te schuiven.’

Begeleiding

Om dergelijke gesprekken goed te laten verlopen kan het helpen om een derde erbij te betrekken. ZLTO-adviseurs zijn kundig en hebben ruime ervaring op dit gebied. Een andere mogelijkheid om de opvolger te begeleiden bij het ontwikkelen van het ondernemerschap en het maken van keuzes is het volgen van een Joost-coachingstraject of het doen van een opvolgingscursus. Meer informatie over het aanbod van Jong ZLTO staat op de website.
‘Voor veel ouders en opvolgers is er niets mooier dan het bedrijf overdragen en voortzetten. Dat gaat niet altijd van een leien dakje, maar is voor velen de moeite waard om alle energie in te steken’, besluit Roes.