Nadenken over plantenpatent

Jeroen KloosHeeft de landbouw baat bij patent op plantengenen? Die vraag is weer actueel nu een International Licensing Platform is opgericht om vorm te geven aan werken met dergelijke patenten.
Het Zwitserse Syngenta is deelnemer en laat weten dat ze geen patent neemt op een plant, maar op de kennis hoe de code van natuurlijke eigenschappen van die plant gekraakt kan worden. Het gaat daarbij om patenten op de genetische of natuurlijke eigenschappen van planten.
Het Platform moet ervoor gaan zorgen dat de deelnemers snel en tegen acceptabele voorwaarden toegang krijgen tot het biologische materiaal dat beschermd is door een octrooi. Staatssecretaris Sharon Dijksma heeft de Tweede Kamer hierover eerder dit jaar al geïnformeerd.

Onderzoekskosten

Syngenta informeert dat het patent op de gekraakte genetische eigenschappen dient om de kosten voor het onderzoek te dekken. Dat zal zeker waar zijn, maar door het gebruik van het patentrecht wordt het ook mogelijk om te bepalen wie wel of niet gebruik mag maken van de geïdentificeerde genetische eigenschappen.
In de gedragscode van het Platform zal zeker sprake zijn van acceptabele voorwaarden om toegang te krijgen, maar in de praktijk zou dat uit concurrentieoogpunt wel eens anders kunnen uitpakken. Dat leden van het Platform het biologische materiaal mogen gebruiken tegen acceptabele condities zegt nog niets over de voorwaarden om er lid van te mogen worden.
Wie lid wordt, is nu nog niet duidelijk. Daar schijnt later dit jaar meer inzicht over te ontstaan. Wel is duidelijk dat Europese en Amerikaanse mededingingsdeskundigen naar het model hebben gekeken. Staatssecretaris Dijksma zegt daarover in haar brief van eerder dit jaar, dat het zeer onwaarschijnlijk is dat het model in strijd is met de mededingingsregels van de EU en de Verenigde Staten.
Het patentrecht is oud en beschermt de uitvinder voor een aantal jaren voor het gebruik van zijn geoctrooieerde innovatie. In de plantenveredeling bestaat iets dergelijks in de vorm van het kwekersrecht. Het gebruik van een innovatief, nieuw ras met al zijn nieuwe eigenschappen wordt beschermd, en de kweker krijgt een vergoeding voor zijn licentie als het ras gebruikt wordt voor de commerciële landbouw.
Het gaat daarbij om het hele plantenras, inclusief alle genetische codes van de gewenste (en minder gewenste) eigenschappen. Ook andere, nieuwe rassen kunnen ontwikkeld worden, en ook daarvoor kan gebruik gemaakt worden van dezelfde genen.
Zo zijn er verschillende aardappelrassen met resistentie tegen aardappelmoeheid, en na analyse blijkt dat daarvoor veelal dezelfde genetische resistentiebron werd gebruikt. Het is niet erg logisch als die genetische resistentie tegen AM door één bedrijf gepatenteerd zou worden en vervolgens commercieel wordt uitgebaat.
Dergelijke resistentie bepalende genen zijn bovendien al oud. Alleen de nieuwe combinatie van veel oude, bestaande genen in een nieuw plantenras kan als nieuw en innovatief beschouwd worden. Dat kwekers daarvoor een vergoeding vragen onder het kwekersrecht is logisch, maar is niet hetzelfde als een patent op plantengenen.