Productie van steriele uienvliegen draait op volle toeren

De poppen van wilde uienvliegen zijn bestemd voor de Steriele Insecten Techniek (SIT), een biologische methode om de populatie van de uienvlieg beheersbaar te houden. De kweeklocatie van De Groene Vlieg in Dronten is in juli 2024 geopend. De insectenkwekerij in het Zuid-Hollandse Nieuwe-Tonge is recent gesloten, waardoor de volledige productie nu is geconcentreerd in Flevoland.

Op jaarbasis kunnen in Dronten ruim 2 miljard poppen worden geproduceerd. 'We blijven sturen op een productie van 1,6 tot 1,8 miljard vliegen voor seizoen 2026. Daarna groeien we door. We kunnen eenvoudig opschalen', geeft Van der Woude aan. Volgens haar neemt de interesse in de SIT niet alleen onder Nederlandse uientelers toe, maar ook vanuit andere delen binnen Europa, waaronder België en Duitsland.

Het productieproces begint bovenin het gebouw, waar wilde uienvliegen drie weken in kooien worden gehouden en mannetjes en vrouwtjes met elkaar paren. In elke cel staan 72 kooien, met per kooi zo'n 6.000 tot 7.000 vliegen. In totaal zijn er tien cellen, waarvan één onderzoekscel.

Eitjes op sponsjes

Een geel stokje in de kooi simuleert een ui; van nature zijn de vliegen gewend om bij een ui een ei te leggen. In dit geval leggen ze hun eitjes door het gaas heen op sponsjes, vlak bij het gele stokje. Volgens Van der Woude kan één vrouwtje ongeveer driehonderd eitjes produceren.

'In de tweede en derde week 'oogsten' we de eitjes. Vervolgens worden de eitjes afgespoeld, gedroogd en nauwkeurig afgewogen. De totale oogst van een ronde is ongeveer 1,5 kilo per cel', weet de kweekmedewerker.

Na het afwegen worden de eitjes per lift naar beneden getransporteerd, waar het productieproces verder gaat. In speciale bakken wordt een voedingsbodem bereid. De voeding bestaat uit diverse ingrediënten. In de voedingsbodem komen de eitjes uit en ontwikkelen zich de larven. 'Na ongeveer tweeënhalve week zijn ze volgroeid en klaar om te verpoppen', zo licht Van der Woude toe tijdens de rondleiding.

Bakken met vermiculiet

Door spoelen en zeven worden larven en poppen gescheiden van de voedingsbodem, dat bestemd is voor in de biovergister. De volgende stap is het plaatsen van de larven in bakken met vermiculiet. Dit is een fijne, droge zandstof. 'We zetten de bakken zonder voeding in een warme ruimte. Door een natuurlijke schrikreactie verpoppen de larven binnen enkele dagen', licht Van der Woude toe.

Daarna worden de poppen uit gezeefd en gaan ze de koeling in, waar de temperatuur onder de 4 graden Celsius ligt. 'Hierdoor staat de ontwikkeling stil. Op die manier kunnen we de poppen lang goed houden, waardoor het mogelijk is het hele jaar door te kweken', aldus de medewerker. Zodra de vliegen in het uienseizoen nodig zijn, worden de poppen uit de koeling gehaald en weer warm gezet.

De poppen blijven dertien dagen in de opwarmcel. Dat aantal dagen is gebaseerd op de ontwikkeling van het geslachtsorgaan. Vlak voor het uitkomen van de poppen moet je ze steriliseren. De kweekmedewerker van De Groene Vlieg vertelt dat de sterilisatie tegenwoordig volledig in eigen beheer gebeurt: een röntgenapparaat bestraalt de poppen. Daarbij worden uitsluitend de geslachtsorganen uitgeschakeld, verder blijven de vliegen vitaal.

Na de sterilisatie gaan de poppen naar de poppenkast, waar de gedaantewisseling plaatsvindt. Hier krijgen de poppen eerst een roze kleurstof. Dankzij het roze gekleurde kopblaasje zijn de steriele vliegen later in het veld en in het laboratorium te onderscheiden van de wilde variant.

Door het opwarmen van de poppenkast komen de vliegen uit. 'Vervolgens zetten we een lamp aan waar de vliegen op af komen. Ze vallen in een koude goot en daarna worden ze verdeeld in horren. Deze horren worden in het uienseizoen door veldmedewerkers uit de opslag gehaald en uitgezet bij de betreffende percelen', vertelt Van der Woude.

Tussen de uienplanten paren de steriele mannetjes met wilde uienvliegen. Die leggen nog wel eitjes, maar omdat ze niet bevrucht zijn, komt er niets uit. De bedoeling is dat op die manier de populatiedruk van de uienvlieg naar een beheersbaar niveau zakt.