Meer competitie op de markt voor bijproducten

Omdat de voedingsmiddelenindustrie lastige tijden doormaakt, daalt het aanbod van natte bijproducten als aardappelsnippers, bierbostel en tarwegistconcentraat. Maar ook aan de vraagkant staat de markt niet stil. Zo daalt het aantal koeien en varkens in Nederland in hoog tempo.

'Aan de opkoopregelingen hebben relatief veel moderne varkensbedrijven deelgenomen. Bedrijven die vaak ook over een bijvoerinstallatie beschikten. Uit oogpunt van circulariteit is dat natuurlijk geen goede ontwikkeling', stelt Waijers.

Nederlandse varkens- en melkveebedrijven met veel bijproducten in het rantsoen laten voor vlees en melk een lagere CO2-voetafdruk zien. Ook als rekening wordt gehouden met de hogere mestproductie en het hogere energieverbruik.

Secretaris Wim Thielen van de Circulair Feed Association (CFA) beaamt dat het aantal varkensbedrijven daalt dat bijvoorbeeld tarwezetmeel afneemt. 'Dat is voor ons een vervelende ontwikkeling. Vraag en aanbod komen daardoor dichter bij elkaar, waardoor prijzen sterker schommelen.'

CFA is een vereniging waarbij zo'n vijftien voedselproducenten (suiker, aardappelzetmeel en bierbrouwers) zijn aangesloten en die ijvert voor een soepele afzet van hun natte bijproducten. Volgens Thielen moeten we dan ook 'zuinig zijn' op deze 'brijvoerbedrijven'.

Afzetverlies compenseren

Bedrijven in natte bijproducten zoeken naar manieren om het verlies aan afzet te compenseren. Dit doen ze bijvoorbeeld door hogere volumes af te zetten op de resterende varkensbedrijven met brijvoerinstallaties. Maar de hoeveelheid bijproducten in een rantsoen is gelimiteerd: bij een te hoog aandeel komen technische (en dus financiële) resultaten onder druk te staan.

Een andere strategie is het verbreden van afzetmarkten. Steeds vaker gaan bijproducten richting geitenhouderij, vleesveehouderij, kalverhouderij en pluimveehouderij. Waijers: 'Maar dan gaat het nog steeds om relatief kleine hoeveelheden. Het verstrekken van bijproducten in een pluimveestal bijvoorbeeld is niet eenvoudig te realiseren.'

En binnen bepaalde productcategorieën verschuift de afzet: aardappelstoomschillen, tarwegistconcentraat en tarwezetmeel vinden traditioneel hun weg naar varkens, maar worden nu ook steeds vaker aan koeien verstrekt. En ook de petfoodindustrie neemt structureel bijproducten af.

Toepassing in hondenvoer

In dit laatste geval gaat het bijvoorbeeld om gedroogde groenten of aardappelsnippers die worden verwerkt in hondenvoer. Dat gaat vervolgens als 'glutenvrij' over de toonbank. Thielen: 'Dat is met name marketing. De hoeveelheden zijn beperkt in omvang.'

De veehouderij heeft belang bij een florerende voedselindustrie: de functie als verwerker van reststromen (en het opwaarderen tot melk, vlees en eieren) staat prominent in de toekomstvisies van verschillende sectoren. Op haar beurt heeft de voedselindustrie baat bij een gezonde Nederlandse veehouderij, onderstreept Thielen. 'Natuurlijk varieert het per sector, maar vochtige bijproducten leveren een bijdrage aan de winstgevendheid.'

Thielen trekt een parallel met soja: voor de industrie vertegenwoordigt sojameel inmiddels een hogere waarde dan sojaolie. De voedselindustrie is daarom ook zeer beducht voor een uitbraak van besmettelijke dierziekten. 'Dan valt immers een belangrijk afzetkanaal weg. Niet voor niets voorzien alle draaiboeken bij een uitbraak in het tijdelijk mogen vervoeren en opslaan van bijproducten.'

Ambities rond groene energie

Potentiële 'gamechanger' in de nabije toekomst vormen de hoge ambities die Europa en Nederland hebben op het gebied van energieopwekking uit biomassa en de productie van groen gas. In Nederland worden energiebedrijven vanaf 2027 verplicht om groen gas aan het gewone aardgas toe te voegen: de bijmengverplichting.

'Groen gas kan een grote concurrent worden', oordeelt Waijers. Volgens de ladder van Moerman is het uit oogpunt van duurzaamheid beter om natte bijproducten richting de veehouderij te sturen – om er vervolgens melk, vlees en eieren van te maken – zolang ze ook geschikt zijn als 'feed'.

Of dat straks ook daadwerkelijk gaat gebeuren, is de vraag. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor het zogeheten ISCC-certificaat. Met zo'n certificaat hebben afnemers de garantie dat de opgewekte energie ook echt duurzaam is. Thielen denkt echter dat vooral het prijsniveau van groen gas straks bepaalt in welke mate de veehouderij concurrentie gaat ondervinden vanuit de energiesector.