'Stress over productierechten aan het einde van het jaar'

Column Politiek Nico Bouwman 18 dec 2025 om 11:00uur

Het einde van het jaar is weer in zicht. Voor veehouders een belangrijk moment om na te gaan of voor dit jaar de productierechten op orde zijn.

Zeker dit jaar leidden die rechten weer tot de nodige reuring. Allereerst omdat eerder in het jaar werd besloten om ook afroming toe te passen bij de overdracht van varkens- en pluimveerechten. Belangenorganisaties in de agrarische sector noemden de maatregel buitenproportioneel en kondigden rechtszaken aan, zo lazen we eerder al in Nieuwe Oogst.

Daarnaast liep de markt voor onder meer pluimveerechten helemaal vast. Veehouders zagen aankomen dat ze dit jaar een tekort aan productierechten zouden hebben, maar er was tegelijkertijd geen aanbod om te kopen of te leasen. En als dat aanbod er wel was, zaten de hoge prijzen soepele handel in de weg.

Medio september werd duidelijk dat demissionair landbouwminister Femke Wiersma de afroming deze maand weer wilde afschaffen. De Raad van State adviseerde dit niet te doen, omdat Nederland dan niet aan de verplichtingen van de derogatiebeschikking voldoet om de mestproductie in 2025 onder de mestproductieplafonds te brengen. Ondanks dit negatieve advies van de Raad van State ging de ministerraad op vrijdag 28 november akkoord met de plannen van Wiersma.

Wie wordt gecontroleerd, moet rekening houden met een ontnemingsvordering en een boete

Nico Bouwman, advocaat agrarisch recht

Ook in fosfaatrechtenland is het onrustig. De prijs voor de koop van fosfaatrechten stond begin dit jaar op zo'n 70 euro per kilo, maar begon in maart te stijgen en bereikte op het hoogtepunt in oktober zo'n 225 euro per kilo. Inmiddels is de prijs weer een klein beetje gezakt, maar het zit nog steeds op een relatief hoog niveau.

Als je als veehouder voor dit jaar nog rechten nodig hebt, dan kan in dit soort situaties de verleiding ontstaan om maar geen rechten te kopen of te leasen. Ik hoor regelmatig veehouders die het vermoeden hebben dat er weinig wordt gecontroleerd en je er misschien wel mee wegkomt. Ik kan er heel kort over zijn: doe het niet, maar zorg voor voldoende productierechten.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit controleert wel degelijk op de rechten, zo zie ik in onder meer mijn praktijk. Vanaf hun bureau kunnen toezichthouders vaak gemakkelijk een inschatting maken of een tekort aannemelijk is of niet. Wie vervolgens daadwerkelijk wordt gecontroleerd, moet rekening houden met een ontnemingsvordering en een boete. Met de ontnemingsvordering vordert Justitie de bespaarde kosten terug (de gemiddelde leaseprijs maal het tekort aan rechten). Daarbovenop komt dus de boete. Bovendien loop je zo een strafblad op.