'De juridische wereld is te ver afgedreven van de echte wereld'

Wie in Nederland een straf opgelegd krijgt door de overheid krijgt de nodige bescherming. Je hebt allerlei rechten als overtreder en dat is maar goed ook. De overheid kan ingrijpende straffen opleggen. Een goede procedure om de rechten van een overtreder te waarborgen is nodig om de balans in evenwicht te houden.

Voor mestzaken, en met name als het gaat over de gebruiksnormen, is een belangrijk onderdeel daarvan verregaand uitgekleed door de wetgever. Als de overheid een straf wil opleggen, is het normaal gesproken aan de overheid om te bewijzen dat de overtreding is begaan.

In de mestwetgeving is deze norm feitelijk omgedraaid. In de wet staat dat het verboden is om mest op of in de bodem te brengen. Dit verbod geldt niet wanneer je als landbouwer aan de hand van de mestboekhouding aantoont dat je binnen de gebruiksnormen bent gebleven. De bal ligt dus vooral bij de agrariër.

Het systeem zit verder vol met vooraf vastgestelde getallen (forfaitaire normen). Er staat precies in de wet hoeveel mest er bijvoorbeeld uit een koe komt. In veel gevallen zal dit wel ongeveer kloppen, maar niet altijd. Je moet dan als landbouwer maar kunnen aantonen dat de forfaitaire normen in jouw specifieke geval niet kloppen.

In de melkveehouderij kan dat door middel van een BEX-berekening, waarbij je precies de 'Handreiking bedrijfsspecifieke excretie melkvee' moet volgen. Maak je een foutje in de BEX-berekening, dan kan je genadeloos worden afgestraft met torenhoge boetes.

Frustratie

Buiten de BEX-berekening om is het vrijwel ondoenlijk om aan te tonen dat de 'standaardberekening' die de wet op het bedrijf loslaat, niet klopt. En dat frustreert.

Jaren geleden vroeg de hoogste rechter op dit gebied een vooraanstaand jurist om advies. Dat komt vaker voor bij belangrijke juridische vragen. De vraag was onder meer of deze feitelijke omkering van de bewijslast wel mag. 'Ja', zei deze jurist, 'maar dan moet de veehouder wel voldoende mogelijkheden hebben om de standaardberekening te weerleggen'.

In de praktijk is de rechter echter zo streng, dat dit vrijwel geen enkele boer lukt. Ik zou de rechtspraak dan ook willen oproepen om eens kritisch op hun koers te reflecteren. Aan alle agrarisch ondernemers zou mijn tip zijn: neem een goede mestadviseur aan en zorg ieder jaar voor een meer dan goede dossiervorming als je wilt aantonen dat jouw situatie anders is.