'Gezonde klauwen zijn een must voor een goede melkproductie'

Wat is voor Tom van de Breemer de ideale koe? 'Een koe die niet opvalt. Die je alleen tegenkomt bij het insemineren en droogzetten. Een koe die 100.000 kilo melk heeft gegeven, terwijl je dit niet verwachtte', antwoordt de melkveehouder uit het Utrechtse Soest. Inmiddels zijn tien koeien de grens van 100.000 kilo melk gepasseerd. Niet alleen in Soest, maar ook op het enkele jaren geleden overgenomen tweede bedrijf in Eemnes, waar zijn broer Bas boert.

Melkveebedrijf De Breematen, met twee locaties voor twee broers, is in de afgelopen decennia flink gegroeid. Het oude bedrijf van vader Arnold van de Breemer zat enkele straten verderop, maar bood onvoldoende ruimte om het aanwezige aantal van zeventig koeien uit te breiden. In de buurt was een kavelruil. Hier was eerst geen plaats voor een nieuwe boerderij. Na overleg en aanvragen om de stal op de oude locatie te verlengen, bood de gemeente toch ruimte om nieuw te bouwen op de huidige locatie.

In 2005 ging de eerste schop de grond in. Een jaar later was deze nieuwe stal een feit. Toen Arnold van de Breemer zijn verhuisplannen deelde met zijn buurman, belde deze later op met een onverwacht voorstel: hij had geen opvolger en vroeg of ze niet samen verder konden gaan. Zo ontstond een vennootschap onder firma (vof), een samenwerking voor tien jaar.

Dat het hier om een relatief nieuw bedrijf gaat, is aan de moderne huisvesting te zien. In de ligboxenstallen is veel aandacht voor stalklimaat. Zo wordt gewerkt met een goede verlichting en is veel aandacht voor verse lucht. De koeien worden gemolken in een moderne rotormelkstal. In 2015 trad de buurman uit de vof en kwamen Tom en Bas van de Breemer in de zaak. Arnold van de Breemer bleef betrokken bij het bedrijf en de buurman is zelfs nog blijven melken tot de zomer van dat jaar. Door de samenwerking konden Tom en Bas van de Breemer geleidelijk meer taken op zich nemen.

Datzelfde jaar (2015) markeerde een andere belangrijke stap: de bouw van een jongveestal. Eerder stond het jongvee bij de buurman en de koeien bij de familie Van de Breemer. Met de nieuwe stal kwam het complete veebestand samen op één locatie, wat de bedrijfsvoering efficiënter maakte. Vervoglens is twee jaar geleden overgestapt op drie keer daags melken om de uiergezondheid te verbeteren. Die start volgde toen na problemen als gevolg van het blauwtongvirus de productie aantrok. Die extra melking heeft de melkgift flink doen stijgen.

Diergezondheid

Diergezondheid is belangrijk voor Tom van de Breemer. Goed management is hiervoor cruciaal. 'De gezondheid van de koe wordt voor 90 procent bepaald door management en voor 10 procent door fokkerij', zegt de ondernemer. Dit goede management richt zich op een stabiele omgeving, optimale voeding en een goede klauwgezondheid. Ook speelt het tegengaan van hittestress een rol.

De koeien krijgen een Total Mixed Ration (TMR)-rantsoen gevoerd, waarbij ze jaarrond dezelfde voersoorten krijgen. Seizoensgebonden producten worden gemeden. In de zomerperiode wordt volledige weidegang toegepast. Het gewonnen gras en de mais komen in een lasagnekuil, ook om een constant rantsoen te garanderen.

Daarnaast is er veel aandacht voor de voeropname. 'Hittestress is slecht voor de opname van voer; als de voeropname slecht is, raakt alles in verval. Een slechte voeropname leidt tot een energietekort, wat de klauwgezondheid negatief beïnvloedt. De demping in de zool wordt minder, doordat de koe haar energie uit de zool haalt', licht de melkveehouder toe. Om dit te voorkomen, gaan bij 16 graden Celsius de ventilatoren aan. Daarnaast denkt de ondernemer na over een vernevelingsinstallatie, ook om hittestress te voorkomen.

Goed ligbed

Ook een goed ligbed speelt een belangrijke rol. In de diepstrooiselbox wordt gescheiden mest in combinatie met gemalen stro-kalk en zonnepitschilfers gebruikt. Dit wordt gemengd in een oude voermengwagen die speciaal voor dit doel aanwezig is. 'De koeien moeten gemakkelijk kunnen liggen en opstaan. Ze moeten ook veel uren per dag kunnen liggen. Daarbij moet de bodem hygiënisch zijn. Zeker in de wintermaanden is enkel gescheiden mest te vochtig. Vandaar dat dit wordt gemengd met de stro-kalk en de schilfers', vertelt Tom van de Breemer.

Klauwgezondheid krijgt ook ruimschoots aandacht. De koeien worden drie keer per jaar bekapt, beginnend op tachtig dagen na afkalven. Ook krijgen ze regelmatig een voetbad. 'Elke week een voetbad zorgt voor gezonde klauwen', zegt Arnold van de Breemer. En bij klauwgezondheid speelt ook fokkerij een grote rol. Sinds de invoering van de fokwaarde voor klauwgezondheid in 2010 let de familie hierop bij de selectie van stieren. Daarvoor waren benen een belangrijk selectiecriterium. Tom van de Breemer: 'Klauwgezondheid is nu het belangrijkste selectiecriterium bij de stierkeuze.' Ook de andere gezondheidskenmerken vindt hij cruciaal.

Type koe

Verder is het type koe van belang. 'De voorkeur gaat uit naar sterke, niet te grote, efficiënte koeien, met de juiste verhoudingen. Een grote koe heeft vaak een kortere levensduur', stelt de ondernemer. Daarbij moet de koe voldoende inhoud hebben voor een hoge voeropname en efficiëntie en beschikken over een goede uier en sterke benen. Het doel van deze kenmerken is om de koe zo lang mogelijk op het bedrijf te houden. 'Een koe die lang meegaat, is financieel het meest rendabel. Dat laatste speelt ook mee', vult Arnold van de Breemer aan.

Op basis van de Foqus planet-cijfers hebben de koeien bij afvoer in 2024 een leeftijd van 7 jaar, 5 maanden en 21 dagen. Een jaar eerder was dit 6 jaar, 10 maanden en 13 dagen. 'Het blauwtongvirus heeft ons veel oude koeien gekost. Dat is jammer, want die koeien hadden prima nog jaren meegekund', blikt Tom van de Breemer terug. Het doel is om in de toekomst de afvoerleeftijd van de koeien verder te verhogen.

Bijzondere strategie

De Utrechtse melkveehouders volgen een bijzondere strategie bij de fokkerij. Ze nemen van alle kalveren een haarmonster om via merkerselectie het DNA te bepalen. Dat doet het bedrijf al sinds de start van deze methode in 2010. Vervolgens worden met name de pinken gebruikt voor de volgende generatie, vertelt Tom van de Breemer. 'Ongeveer 80 procent wordt geïnsemineerd met een fokstier, waarvan de beste 20 procent met gesekst sperma. Op de overige 20 procent wordt een CRV Elite-embryo geplaatst.'

Bij de 40 procent beste vaarzen wordt nog wel een fokstier gebruikt. Daarnaast zetten de melkveehouders veel Belgische Blauwe-gebruikskruisingsstieren in. Op de oudere dieren is het 80 procent Belgisch Blauwe-vleesstier en 20 procent fokstier. Bij de stierkeuze kiezen de ondernemers nogal eens voor genomics-fokstieren, ook omdat die gemiddeld gezien over een betere genetica beschikken dan de alweer wat oudere geteste fokstieren.

Van alle ingezette stieren voor de fokkerij is de helft genomics-stier. De andere helft is geteste fokstier. Op dit moment wordt gezondheidsstier VDR Spike, die niet te grote koeien fokt, veel ingezet. Ook wordt gekozen voor stieren als Delta Boulevard, Quattro, Exclusive Red, Perfect, Hummer en Eloy Rf, stuk voor stuk stieren die goed scoren op klauw-gezondheid.

Merken de ondernemers de genetische vooruitgang in de praktijk? 'De gemiddelde leeftijd en levensproductie zijn in de loop der jaren gestegen. Ik ben tevreden over de fokkerijstrategie. Die zorgt voor het fundament van de veestapel. Toch ben ik wat terughoudend om hierover uitspraken te doen', antwoordt Tom van de Breemer.

De melkveehouder vervolgt: 'Eigenlijk moet je proberen om koeien tot een leeftijd van negen jaar te houden om te zien wat het effect van fokkerij is op de uitval rond bijvoorbeeld klauwgezondheid en uiergezondheid. Dan krijg je ook het effect van fokkerij op de praktijk goed in beeld. Nu is dat vooral gissen. Over een paar jaar weten we of we er goed aan hebben gedaan.'