'In de afgelopen jaren regeerden chaos en wispelturigheid'

Op de vraag of hij in één woord kan samenvatten wat zijn periode als voorzitter van de vakgroep Melkveehouderij van LTO Nederland het meest typeert, hoeft Wunnekink niet lang na te denken. 'Chaos en wispelturigheid', komt er direct uit. Daarmee doelt hij op het overheidsbeleid, maar ook op de verdeeldheid binnen de landbouw zelf.

Boeren blijven niet afwachten totdat de overheid met oplossingen komt; ze gaan zelf aan de gang

Erwin Wunnekink, scheidend voorzitter van LTO-vakgroep Melkveehouderij

De Gelderlander was drieënhalf jaar voorzitter van de vakgroep. Op 1 november maakt hij de overstap naar de Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie (Nevedi), waar hij directeur wordt. Toen Wunnekink als voorzitter van de LTO-vakgroep Melkveehouderij begon, was Henk Staghouwer net minister van Landbouw geworden. Na zeven maanden stapte hij op.

'Daarna kwam Piet Adema en begonnen we met het landbouwakkoord. Een intensieve periode die 'end of the day' nergens toe geleid heeft. We hebben gewerkt aan een gebiedsgerichte aanpak en er was nog 21 miljard euro te besteden via het Nationaal Programma Landelijk Gebied.'

Dit programma had volgens Wunnekink een aantal zaken in zich waar je als boer niet blij van wordt: 'Veel te rigide sturing van bovenaf met te knellende kaders. Beleid moet beginnen aan de keukentafel en daarna in een gebiedsgerichte aanpak worden vormgegeven. Niet van bovenaf allerlei dingen willen bepalen.'

Is er dan geen enkele vooruitgang geboekt?

'Ik vind dat er goede stappen zijn gemaakt op het gebied van doelsturing. Vanuit het ministerie is daar nu volop aandacht voor en ook binnen vakgroep en sector zijn we verder gekomen om te kijken welke mogelijkheden er zijn en hoe je die kunt uitrekenen. Maar nu komt het door de politieke situatie ook weer knarsend tot stilstand en is het weer wachten tot een nieuw kabinet. Voor je het weet ben je weer één of twee jaar verder.'

Vindt u dat frustrerend?

'Ja, dat helpt niet om uitvoerbaar beleid te maken. Adema heeft nog geprobeerd om structuur aan te brengen in het beleid. Toen kwam BBB met hun eigen geluid. Maar eigenlijk zijn er nog steeds geen stappen gezet. We zijn de derogatie nog steeds kwijt. De waterkwaliteit is nog steeds niet op orde. En op het gebied van klimaat en stikstof is nog steeds heel veel onduidelijk en onzeker.'

Bent u daarin teleurgesteld in BBB?

'Ik neem het landbouwminister Femke Wiersma niet kwalijk. Ze is een harde werker en heeft het goede voor met de boer. Ik heb ook respect voor hoe BBB als nieuwe partij de boel bij elkaar heeft weten te houden in tegenstelling tot andere partijen. Gelijk als nieuwe partij regeringsverantwoordelijkheid nemen met een relatief nieuwe ploeg is knap.'

Hoe was de samenwerking binnen de sector?

'Daar ligt wat persoonlijke frustratie. Ik vind dat als je niet oppast, wij bijdragen aan onze eigen onzekerheid. Er zal altijd discussie blijven over hoeveel er moet worden gereduceerd en hoe. Maar hoe je het ook wendt of keert; je moet de uitstoot van ammoniak en methaan reduceren. Hier zijn al veel Kamerbrieven en rechtelijke uitspraken over verschenen.'

'Volgens de brieven van Wiersma zullen we waarschijnlijk 42 tot 46 procent ammoniak moeten reduceren. Je kunt wel blijven zeggen dat dit onzin is en dit blijven aanvechten. Maar dan blijft sprake van een standstill. Als je als sector geen gezamenlijke standpunten weet neer te leggen, ben je voor de overheid een ingewikkelde gesprekspartner en word je tegen elkaar uitgespeeld.'

Wat gebeurt er dan?

'We kunnen wachten tot de overheid ergens meer komt en er dan wat van vinden. Maar ik heb er geen vertrouwen in dat er een oplossing komt die bij ons als melkveehouders past. Want waar haalt de overheid zijn kennis vandaan? Heeft de overheid voldoende creativiteit? Er zijn natuurlijk ook andere partijen die bij de overheid lobbyen, zoals natuurorganisaties. Het is veel beter om zelf goed werkbare oplossingen aan te dragen.'

Zijn de reductiedoelen wel realiseerbaar?

'Daar moet je als sector heel scherp op zijn. Op dit moment is het jaar 2019 het vertrekpunt van de reductiedoelen. Ondertussen zijn er opkoopregelingen geweest, er komt een extensiveringsregeling, we hebben te maken met 30 procent afroming bij de handel in fosfaatrechten en we hebben reducties via het voerspoor in gang gezet.'

'Emissiearme vloeren reduceren misschien geen 30 procent, wat ze volgens de papieren zouden moeten doen, maar wel 15 procent. Dat moet je dan wel kunnen inboeken. Wanneer je dit niet claimt, moet je straks weer opnieuw beginnen.'

Hoe is het sentiment nu in de sector?

'De goede melkprijs doet veel. Als je mij een paar jaar geleden had gezegd dat de melkprijs bijna 60 cent zou zijn, had ik het niet geloofd. Hiermee valt de pijn van het mestoverschot, en de kosten die daar bij komen kijken, grotendeels weg. Op papier is het mestoverschot heel groot, maar het is nog niet merkbaar. Het kan nog steeds weg. Het is natuurlijk de vraag hoe dat in 2026 zal zijn.'

De toekomst blijft dus onzeker?

'Onzekerheid lijkt de nieuwe zekerheid te zijn geworden. Boeren blijven niet afwachten tot de overheid met oplossingen komt en gaan zelf aan de gang. Dat geldt ook voor PAS-melders. Je gaat toch verder en verhoud je tot de nieuwe werkelijkheid. Sommigen misschien op een andere of tweede locatie.'

'Het ondernemerschap in de agrarische sector wordt steeds meer gevoed. Dat moet ook. Als je op het gebied van milieu, emissies en dierenwelzijn wilt voldoen aan de eisen van 2040 moet je nu al beginnen. Dat zie je dan ook volop gebeuren.'