Duitse boeren zoeken variatie in bouwplan

De wereld verandert, realiseerde de Duitse landbouwcoöperatie Vereinigte Saatzuchten (VSE) Ebstorf in de deelstaat Nedersaksen zich enkele jaren geleden. De regio rond het Noord-Duitse Lüneburg bestaat vooral uit zandgrond en wordt gedomineerd door akkerbouw. Door de intensieve aardappelteelt krijgen steeds meer percelen te maken met aardappelmoeheid.

De coöperatie zoekt variatie in het bouwplan en begon rond 2020 met zogenoemde 'pioniersprojecten'. Ze kijkt daarvoor naar gewassen die nieuwe lokale nichemarkten aanboren en bovendien de bodemvruchtbaarheid verbeteren.

'We hebben gekozen voor vezelhennep omdat daar al ervaring mee is opgedaan. Daarnaast promoten we gewassen als uien, knoflook, goudsbloemen en Paulownia-bomen, omdat die bij deze regio passen. Tulpen zijn een nieuw gewas voor dit gebied en passen ook in het bouwplan van akkerbouwers', zegt Johannes Späth, strategie- en projectmanager van VSE Ebstorf.

De eerste projecten werpen hun vruchten af. De belangrijkste nieuwe teelt is die van zomer- en winterhennep. Späth: 'In 2022 zijn we met dertig boeren gestart met het project voor de teelt van 300 hectare zomerhennep.'

Er bestaan diverse gebruiksvarianten, legt de strategie- en projectmanager uit. 'Dubbele benutting van zaden en hennepstengels of enkelvoudige benutting van een van de twee. De dubbele benutting is economisch gezien het meest aantrekkelijk, maar geeft wel aanzienlijke uitdagingen bij de oogst. Dit omdat stengel en zaad niet tegelijkertijd oogstrijp zijn.'

Isolatiemateriaal

De stengels worden gebruikt voor isolatiemateriaal. De hennepzaden zijn voor de verwerking tot hennepzaadolie, eiwitpoeder en speciaal diervoeder. In 2024 heeft VSE Ebstorf ook de teelt van winterhennep als nateelt geïntroduceerd. De in het voorjaar geoogste winterhennep wordt verwerkt tot textiel.

Vezelhennep heeft teelttechnische voordelen. Het gewas is met een lage milieudruk te telen en verbetert de bodemstructuur. 'Het voordeel van vezelhennep is dat deze snel groeit, waardoor onkruid wordt onderdrukt. Bovendien kan dit gewas vanwege de diepe worteling ook zonder irrigatie op zandige of licht leemachtig-zandige bodems goed groeien', zegt Späth.

Dit is een extra argument, omdat het een relatief droog gebied is waardoor boeren snel tot beregening worden gedwongen. Verder mag winterhennep geteeld worden in zogeheten 'Rote Gebiete', ofwel milieugevoelige gebieden, omdat er geen gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn. Winterhennep biedt ook mogelijkheden als vanggewas, verwacht de coöperatie.

Oriëntatie in Groningen

Voor de tulpenteelt startte de Duitse coöperatie haar oriëntatie bij de Groningse telers Geert Kruize en Albert Hartman. 'Met vier boeren kwamen ze bij ons kijken hoe de teelt in elkaar steekt', vertelt Kruize uit Uithuizermeeden.

Vervolgens wilde de coöperatie meteen beginnen met een proef van 0,5 hectare bij vier deelnemers. Vanaf 2022 werden de eerste bollen verkocht, verpakt in zakjes van negen stuks en voorzien van een label met de tekst 'Tulpenzwiebeln, handverlesen aus Niedersachsen'.

De gedachte dat hier een mooi streekproduct meerwaarde kan bieden, moest de coöperatie na de tegenvallende verkoop loslaten. Het model is aangepast, met kansen voor zowel Duitse als Nederlandse telers. Hartman en Kruize begonnen als adviseurs, maar namen in 2023 de teelt over als ondernemers. Nu worden de bollen op de Duitse bedrijven op contract geteeld.

Uitstekende kwaliteit

De Groningse bollentelers zijn erachter gekomen dat er in Nedersaksen een uitstekende kwaliteit tulpen valt te telen. Kruize: 'De vroege soorten voor de broeierij gedijen hier goed. Daarom telen wij nu ook voor andere Nederlandse telers die hier een alternatief vinden voor hun vroege rassen waarvoor ze normaal naar het zuiden gaan.'

Het tulpenareaal beslaat dit seizoen 4 hectare. Van de vier oorspronkelijke deelnemers is alleen Stefan Schulz doorgegaan. Hij heeft dicht bij de grens met voormalig Oost-Duitsland een gemengd bedrijf met vleesvarkens en zo'n 100 hectare land. In het voorjaar steekt het bonte tulpenperceel tegenover zijn boerderij fel af bij de omgeving van akkers en groene bosranden.

De Duitse boer is verantwoordelijk voor de grondbewerking en bemesting van de percelen en de beregening van de bollen. 'De rest doen wij met onze medewerkers. We rijden een paar keer in het seizoen naar Duitsland voor het planten, rooien en het selectiewerk', zegt Kruize. Na het rooien en verwerken gaan de bollen naar Nederland voor het sorteren en verhandelen.

Gebrek aan schone grond

Schulz probeert de tulpenteelt onder de knie te krijgen en heeft een zoon met interesse. 'Tulpen passen goed in ons bouwplan, omdat wij nooit aardappelen hebben geteeld', stelt hij. Andere boeren, echte akkerbouwers, haakten juist af vanwege het gebrek aan schone grond die vrij is van aaltjes.

Als voorgewas voor de tulpen heeft de Duitse teler vorig seizoen wintergerst geteeld als varkensvoer. Hij gebruikte daarna de mest van zijn varkens en zaaide het perceel vervolgens in met groenbemester. Dat is voor het planten van de tulpen ondergewerkt om de bodem vruchtbaarder te maken.

'Na het rooien van de tulpen ga ik winterhennep inzaaien', vertelt Schulz. Hij kiest voor de eerste keer voor dit VSE-pioniersgewas. 'Goed voor de bodem en het brengt ook nog aardig wat op.'