Convenant dierwaardige veehouderij wacht gespannen op controversieel of niet

In het convenant maakt een groot aantal partijen afspraken over hoe de veehouderij dierwaardiger kan worden gemaakt. 'Alle betrokken partijen onderkennen het belang van het convenant. Het is een stuk dat aansluit bij de politieke keuzes en maatschappelijke ontwikkelingen', zegt Dirk Bruins, LTO-portefeuillehouder Gezonde Dieren.

Het convenantsproces is nog niet afgerond. De vraag is wat de consequenties zijn nu het kabinet is gevallen. Veel hangt af van de landbouwcommissie van de Tweede Kamer. Die buigt zich op woensdag 18 juni over een lijst met lopende zaken en beslist welke zaken niet (controversieel) of wel (niet controversieel) worden behandeld.

Het convenant en de algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) waarmee de overheid inhoud geeft aan een dierwaardiger veehouderij staan niet op die lijst. Wat er wel op staat, is de sociaaleconomische impactanalyse van een dierwaardiger veehouderij van Gé Backus van Connecting Agri & Food en Roel Jongeneel van Wageningen Social & Economic Research. Die is in oktober 2024 aangeboden aan de Tweede Kamer. Wordt die niet controversieel verklaard, dan kan het proces rond het convenant en de AMvB's doorgaan.

Wordt de analyse controversieel verklaard, dan is maar de vraag hoe een nieuw kabinet omgaat met en medeverantwoordelijkheid wil nemen voor de transitie van de veehouderij. Buiten kijf staat de AMvB's en het convenant onlosmakelijk bij elkaar horen.

Twee delen

De eerste gesprekken over het convenant dateren van alweer zo'n drie jaar geleden. De afspraken betreffen in eerste instantie de melkvee-, varkens-, pluimvee- en kalverhouderij. Andere sectoren volgen in een later stadium. Het convenant bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een set met spelregels. In het tweede deel worden per sector aanvullende afspraken vastgelegd.

Voor de melkveehouderij ligt er een hoofdlijnenakkoord in de vorm van een routekaart, terwijl de kalverhouderij en Dierenbescherming nog gesprekken voeren over een gezamenlijke agenda. Met de varkenshouderij is er overeenstemming over een plan van aanpak. Een dierwaardiger sector gaat daar vooral om stoppen met ingrepen als couperen en castreren, functiegebieden – eten, slapen, mesten en spelen – en vrijloopkraamhokken.

De varkenshouderij kan en wil daaraan voldoen, mits de randvoorwaarden zijn ingeregeld. 'Zonder vergunningen en een markt die de meerkosten betaalt, kan en gaat een boer niet investeren', zegt voorzitter Linda Verriet van de Producentenorganisatie Varkenshouderij. Waar het knelt voor haar sector, is dat de aanpassingen niet binnen de bestaande gebouwen kunnen worden gerealiseerd en de vraag wie opdraait voor de meerkosten.

De pluimveehouderij en Dierenbescherming hebben grotendeels overeenstemming over een plan van aanpak. Gesprekspunten liggen er onder andere nog in de bezettingsgraad en vrije uitloop. Voor de bezettingsgraad bijvoorbeeld moet eerst proefondervindelijk helder worden dat minder dieren ook echt toegevoegde waarde hebben, zegt voorzitter Kees de Jong van de vakgroep Pluimveehouderij LTO/NOP. Is er voor alle vier de sectoren overeenstemming, dan kan het convenant worden getekend.

'Voor de veehouderijsectoren is een onafhankelijke autoriteit, vergelijkbaar met die voor antibiotica, de belangrijkste bouwsteen uit het convenant', merkt Bruins op. Zo'n autoriteit bewaakt op basis van feiten en wetenschap wat wel en wat niet kan, ook in samenhang met de opgaven die er liggen voor milieu en klimaat. Het is een instantie die zorgt voor versnelling als aan alle randvoorwaarden wordt voldaan en aan de rem trekt wanneer dat niet het geval is.

Bij de randvoorwaarden gaat het bijvoorbeeld over vergunningverlening, meerkosten die de markt moet betalen, financiering en internationale context. 'Dat de Dierenbescherming het belang van de randvoorwaarden ziet, vind ik stoer. Houd je daar geen rekening mee, dan verplaatst de productie zich de grens over en wat hebben we dan in Nederland gewonnen aan dierenwelzijn?', zegt de LTO-portefeuillehouder Gezonde Dieren.

Bestuursvoorzitter Henry Meijdam van de Autoriteit Diergeneesmiddelen is gevraagd om te verkennen hoe een Autoriteit Dierenwelzijn zou kunnen worden georganiseerd. Die moet eigenlijk operationeel zijn op het moment dat de AMvB's bij wet worden vastgelegd. Daarvoor rouleerde steeds de datum van 1 juli omdat wetten twee keer per jaar kunnen worden gewijzigd of ingaan: per 1 juli en per 1 januari.

Amendement Vestering

De overheid stelt de AMvB's op. Daarin wordt per sector vastgelegd waaraan een dierwaardiger veehouderij in de ogen van de wetgever moet voldoen. Met de AMvB's vult de overheid de wijziging van de Wet dieren in die in maart 2024 is aangenomen. Was dat niet gebeurd, dan was op 1 juli van dat jaar het amendement van Partij voor de Dieren-Kamerlid Leonie Vestering in werking getreden.

Dat amendement schreef voor dat dieren niet meer mogen worden belemmerd in hun natuurlijk gedrag. De Tweede Kamer zei daar in mei 2021 'ja' tegen, maar debatteerde in 2024 intensief over een alternatief. De Kamer was zich er goed van bewust geworden dat het amendement zou zorgen voor een onwerkbare situatie voor veehouders en dat het welzijn van het dier er ook beslist geen baat bij zou hebben.

Wanneer de overheid met de AMvB's naar buiten komt, komen die eerst zes weken ter visie te liggen, de zogenoemde internetconsultatie. Alle burgers van Nederland hebben dan de mogelijkheid om te reageren. Gelijktijdig voert de overheid nog diverse toetsen uit. De resultaten daarvan en de reacties op de internetconsultatie worden betrokken bij het opstellen van een ontwerp-AMvB. Dat wordt vervolgens voorgelegd aan het parlement.

'We leven in een welvarend land waar mensen de ruimte hebben om na te denken over dierenwelzijn en daar wat van te vinden. Daar is geen ontkomen aan en daar moeten we met elkaar in meebewegen. Maar wel realistisch en haalbaar', zegt Bruins. Om ook daadwerkelijk te kunnen meebewegen, noemt hij de invulling van het convenant cruciaal.

Het gaat om langetermijnafspraken tot 2040 waarmee een stip op de horizon wordt gezet. Het kan de veehouderijsector helpen om weg te komen uit de waan van de dag en de grillen van de politiek.