Gasbesparing in glastuinbouw Alton kent problemen

Achtergrond Noord-Holland Bernadette Kroon 21 feb 2024 om 09:00uur

Het leek zo mooi. De warmte van een huisvuilcentrale gebruiken voor kassen en woningen. Minder gasverbruik, dus een lagere CO2-uitstoot én kosten. Maar helaas, ondernemers profiteren niet van de 17 kilometer aan warmteleiding.

Gasbesparing+in+glastuinbouw+Alton+kent+problemen

De tuinbouwbedrijven in het Altongebied in Heerhugowaard-Noord zijn verenigd in de Ondernemers Vereniging Alton (OVAL). Deze vereniging heeft met de huisvuilcentrale (HVC) in Alkmaar, provincie Noord-Holland, gemeente Dijk en Waard, Rabobank en het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord afspraken gemaakt over hoe zij het glastuinbouwgebied in Heerhugowaard toekomstbestendig en duurzaam willen maken.

Een belangrijk onderwerp in het Uitvoeringsprogramma Alton is de energietransitie. De samenwerking heeft de ambitie om de CO2-uitstoot in Alton in 2030 met 75 procent te verlagen in vergelijking tot 2014. Daarnaast is het de bedoeling om in 2040 in Alton geen CO2 meer uit te stoten. Hierover worden pas in 2030 afspraken gemaakt, hopelijk gebaseerd op gunstige omstandigheden en ontwikkelingen.

De afspraken uit het uitvoeringsprogramma bieden meer nieuwe ruimte voor glastuinbouwbedrijven. Zo wordt ten zuiden van de Hasselaarsweg het gebied Alton Drie ontwikkeld. Diverse bedrijven in Alton en de directe omgeving willen de komende jaren groeien. Het is daarom van belang dat dit mogelijk is in een duurzaam glastuinbouwgebied.

Er is geen structurele steun voor bedrijven die hun nek uitsteken

Marcel Numan, paprikateler en voorzitter OVAL

Tuinbouw profiteert niet mee

Recent zijn nieuwe afspraken vastgelegd over de toekomst en duurzaamheid van Alton. Volgens Marcel Numan, paprikateler en voorzitter van OVAL, was in 2019 al afgesproken dat er in 2024 een evaluatie zou zijn van de afspraken. ‘Dat blijkt achteraf ook nodig te zijn', meent hij. 'Want de afspraken blijken, nu de markt zo grillig is geworden door bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne, toch niet het gewenste effect te hebben.’

Het doel van het gebruiken van warmte van de huisvuilcentrale was vanzelfsprekend een besparing op gas voor warmte tegen een minimaal marktconforme kostprijs. Voor het plan was het noodzakelijk dat er aan het einde van de pijplijn een grote warmteverbruiker zou zitten. De 11 hectare paprika’s van Numan kwamen daarom goed van pas. Je zou zeggen, een win-winsituatie.

Maar dat pakt, ondanks de verhoogde gasprijs, anders uit. Vergeleken met een paprikateler die een warmtekrachtkoppeling (wkk) op gas laat draaien, moet Numan de CO2 aankopen én kan hij geen stroom verkopen. Vooral dit laatste was de afgelopen jaren aantrekkelijk. Bovendien was de prijs die Numan tot 2022 betaalde voor de warmte nog redelijk marktconform. Nu ligt die prijs per gigajoule een stuk hoger.

Structurele ondersteuning

Door flink in energieverbruik te zakken, blijft de kostprijs enigszins gelijk. ‘Helaas is er geen structurele ondersteuning voor bedrijven die hun nek hebben uitgestoken. Een meerwaarde voor duurzaam geproduceerde producten zou het voor meer kwekers aantrekkelijk maken om te verduurzamen’, zegt Numan.

De verduurzaming van glastuinbouwgebied Alton loopt verder spaak doordat de belichtende ondernemers geen elektriciteit kunnen opwekken met bijvoorbeeld windmolens of zonnepanelen. Numan: ‘Ik heb hier een goedgekeurde subsidieaanvraag voor 1.800 zonnepanelen, maar ik kan de stroom daarvan niet kwijt op het net.’

Liander geeft niet thuis als het gaat om verduurzaming van dit gebied. Ook hier zou Numan dus beter af zijn geweest als hij zijn wkk had laten staan. ‘Met veel bombarie hebben we in 2019 gevierd dat de warmteleiding doorgetrokken werd naar Alton en dat ik 100 procent van het gas afgekoppeld werd. Maar als de situatie niet verandert, zijn veel bedrijven die verduurzaamd hebben bij een onveranderde energiemarkt over vijf jaar failliet.’

Gebiedsakkoord

Dave Vlaming van het Ontwikkelbedrijf Noord-Holland Noord kent het gebiedsakkoord dat oorspronkelijk in 2019 is gesloten, zeer goed. Hij was een van de grondleggers en de verbinder tussen de ondernemers en de andere partijen.

• Lees ook: Uitvoeringsafspraken glastuinbouwgebied Alton worden geactualiseerd

Vlaming wijst graag op de punten uit het akkoord die naar tevredenheid zijn behaald. 'Het is zeer jammer voor alle partijen dat de SDE-subsidie is komen te vervallen door de huidige gas- en elektraprijzen. Dit zet druk op de businesscase van duurzame energie ten opzichte van fossiele energie. De provincie lobbyt bij de overheid voor duurzame ondernemers die hierdoor in de problemen kunnen komen. Maar glastuinbouwgebied Alton staat wel op de kaart', constateert hij.

Zo heeft de verkeerssituatie al een aantal ingrijpende verbeteringen gekend en er staat nog meer op de agenda. Vlaming: 'De ontsluiting op de doorgaande weg, de aanleg van een wandelpad, betere straatverlichting en glasvezel en veiligere kruisingen zijn het gevolg van de wederzijdse afspraken. Verder is Alton aangewezen als RES-gebied, een gebied waarin het mogelijk is wind- en zonne-energie te ontwikkelen.’

Smart Grid

Op dit moment heeft de Alton daar nog niet veel aan, want door netcongestie zijn de elektra-aansluitingen te klein om extra stroom te kunnen verwerken. Dat is een landelijk probleem. Vlaming ziet een mogelijke oplossing in een zogenoemde Smart Grid-aansluiting van het hele Altongebied.

Hierbij kan het stroomverbruik en de stroomopwekking van een afgeschermd gebied intern verrekend worden. Daardoor dalen de kosten, want de ondernemingen maken dan geen gebruik van het landelijk netwerk en betalen bijvoorbeeld geen transportkosten. Vlaming: ‘Het lijkt toekomstmuziek, maar dat leek die warmte uit de HVC in 2015 ook.’

Alleen de overheid profiteert

De huisvuilcentrale in Alkmaar is eigendom van 52 gemeenten en 8 waterschappen in de provincie Noord-Holland. Zij hebben de focus op duurzame energie en afvalverwerking. Het plan om de warmte uit de verbranding van afval en de biocentrale nuttig te gebruiken, is de drijvende kracht achter de warmtelevering aan de kassenbedrijven in Heerhugowaard-Noord. Er was geen subsidie voor de aanleg van het warmtenetwerk. De toegezegde SDE-subsidie is een exploitatiesubsidie, die vijftien jaar lang wordt uitgekeerd per gigajoule of megawattuur warmte die wordt geproduceerd door de bron. In dit geval is dat de bio-energiecentrale van HVC. De subsidie is in deze case vijftien jaar lang ingecalculeerd als inkomsten.Op basis van de businesscase heeft HVC het investeringsbesluit genomen om het warmtenet aan te leggen. De investering in 2018 bedroeg 13,5 miljoen euro. De hoogte van de SDE-subsidie is gekoppeld aan de gasprijs. Door de gestegen gasprijs is de subsidie per gigajoule gedaald naar 0 euro. In het contract van de afnemers is de warmteprijs gekoppeld aan de gasprijs. Er zijn dus twee verliezers in dit verhaal: HVC en de afnemers. Er is één winnaar: de rijksoverheid. Die houdt de SDE-subsidie in kas, terwijl zij wel gewoon belastingen blijft heffen om de SDE-regeling te betalen: de Opslag Duurzame Energie (ODE) op de gas- en elektrarekening van burgers en bedrijven. HVC zet door en onderzoekt nu de mogelijkheden van een aardwarmtebron in de Alton. Voor de CO2-behoefte wordt uitbreiding voor het afvangen van koolstofdioxide uit de bio-energiecentrale in Alkmaar onderzocht.