'Gemengde gevoelens aan het begin van een tijdperk'

Dit gevoel werd bevestigd bij een lezing over gewasbescherming. De specialist stelde klip-en-klaar: 'Vanaf nu gaan er serieuze knelpunten ontstaan in de grote teelten als gevolg van het afnemende aantal gewasbeschermingsmiddelen. Tegelijkertijd zijn de omgeving en het beleid steeds meer bepalend bij gewasbescherming en bemesting, en het gewas steeds minder. Teelten, teeltmaatregelen, arealen en bouwplannen gaan op de schop.'

Deze transitie gaat gepaard met gemengde gevoelens. Aan de ene kant is er nieuwsgierigheid naar de uitdagingen, gecombineerd met een vertrouwen dat we zullen slagen die uitdagingen te beteugelen in een markt met krimpende teelten, lagere opbrengsten en een hogere productprijs.

Aan de andere kant zijn er frustraties over de politieke processen, de interpretatie van data en het besef dat veel ondernemers heel anders naar de toekomst kijken. Dit komt doordat ze simpelweg op de verkeerde plaats op een kaartje liggen, doordat hun kinderen de bedrijfsovername toch niet zien zitten, doordat ze financieel aan het einde zijn of doordat ze er simpelweg spuugzat van zijn. En dat is heel dubbel.

Agrarisch ondernemers willen wel. Je ziet het zowel aan de aanvragen voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) als aan de deelname aan allerhande regionale projecten. Maar alle goede wil lijkt vast te zuigen in politieke spelletjes en trage processen, waarbij geld vaak een probleem is en iedereen wil meeregeren op het erf van de boer.

Na de overheid en de rechter stapt nu ook de bank op die stoel. Niet duurzaam genoeg, dan geen financiering. Maar ook zonder stevig rendement is er geen mogelijkheid tot financiering. Een flinke uitdaging bij financieel slecht renderende investeringen in duurzaamheid. Dit terwijl men ook extensivering verlangt.

Kortom, we zijn aangekomen bij het einde van een bijzonder jaar. Tegelijkertijd is dit het begin van een uitdagend tijdperk. Met grote veranderingen, met tegenvallers en met problemen, maar ook zeker met kansen. De kaarten worden stevig geschud en dat gaat gepaard met gemengde gevoelens. Maar de landbouwsector is veerkrachtig. Ik hoop echt dat u er goed uitkomt en wens u creativiteit, doorzettingsvermogen en goede kansen in het nieuwe jaar.