Nederlandse koenjit? Eerste stap is gezet

In een kas van Kwekerij Bergerden in Bemmel, onderdeel van glastuinbouwgebied NEXTgarden in de gemeente Lingewaard, groeien zo'n 1.500 kurkumaplanten op 1.000 vierkante meter. Studenten van de HAS Hogeschool in Den Bosch doen daar onderzoek naar de teelt van het exotische gewas vanuit het project 'Ingredient Farm' dat de productie van exotische specerijen in Nederland mogelijk wil maken.

Dat gebeurt onder leiding van Erik Janssen, projectbegeleider tuinbouw aan de HAS en onderzoeker in het lectoraat Nieuwe Teeltsystemen. Het project is gestart in 2017 en de activiteiten van de HAS-studenten begonnen in het voorjaar van 2019 met het verzamelen van gegevens. Aan de daaropvolgende teeltproeven zijn studenten Melchior Coolbergen en Merel Hoogervorst aan het werk.

Uitgangsmateriaal

In het uitgangsmateriaal voor de kurkumaplanten, dat meestal uit het Verre Oosten komt, kan veel variatie zitten, ook op genetisch vlak. Dat maakte volgens Janssen de selectie van een ras voor verdere proefnemingen lastig.

Dat beaamt Harrie Vreman, die de voortgang volgt als projectleider bij Projecten LTO Noord. Volgens hem is voor de planten die nu groeien, de vermeerdering door wortels in stukken te delen goed verlopen, maar was dat via weefselkweek geen succes. Bovendien leverde de groei van de planten in eerste instantie problemen op, omdat de lichtintensiteit te laag was.

'Maar net voor de jaarwisseling hebben we in samenspraak met Greenport Arnhem-Nijmegen ledverlichting geïnstalleerd. Nu gaat de groei boven verwachting.'

25 graden Celsius

Bij de opkweek hebben de kurkumaplanten een temperatuur van 25 graden Celsius nodig en veel licht. Janssen acht Kwekerij Bergerden bij uitstek geschikt voor de duurzame teelt van kurkuma, omdat de gebruikte kas een hoge isolatiewaarde heeft en het tuinbouwgebied gebruikmaakt van onder andere zonnepanelen en biogasinstallaties om energie op te wekken.

'In de kas vergelijken we verschillende plantdichtheden, watergeefregimes en potgrondmengsels. Bovendien gebruiken we uitsluitend biologische gewasbescherming. In de loop van het voorjaar hopen we de eerste effecten op de opbrengst te zien en in de zomer de kurkumawortels te kunnen oogsten, want daar is het tenslotte om te doen. De specerij ontstaat namelijk door de wortels te vermalen.'

Grondstoffen

Voor exotische specerijen als kurkuma geldt dat het niet altijd meevalt om de kwaliteit van grondstoffen uit verre landen te borgen. 'Wij beheersen de keten door zelf naar de landen van herkomst te reizen en grondstoffen in te kopen', zegt Kees den Uijl, business development manager bij kruiden- en specerijenonderneming Koninklijke Euroma in Zwolle.

'Daarna volgt een uitgekiend proces van stoombehandelingen in onze fabriek, zodat we voedselveiligheid en -kwaliteit van kruiden en specerijen kunnen borgen. Dit alles vergt natuurlijk veel aandacht. Daarom is het interessant te onderzoeken hoe we dat dichter bij huis kunnen realiseren.'

Nichemarkt

Het doel van het project 'Ingredient Farm 'is om door de lokale teelt van exotische specerijen een nichemarkt aan te boren, waarin bij het veredelen vooral de opbrengst per vierkante meter en de productie van waardevolle inhoudsstoffen aandacht krijgen. Bijkomstig voordeel is dat regionale productie het energieverbruik en de CO2-emissies fors terug kan brengen.

Een en ander brengt een rendabele businesscase voor de specerijen dichterbij, denkt Vreman.

Gecontroleerde omstandigheden in de kas maken het ook nog eens mogelijk om de kwaliteit en de herkomst van het uitgangsmateriaal volledig te beheersen, de teelt te verduurzamen en te zorgen voor een evenwichtige opbrengst. De pijlen richten zich daarbij in eerste instantie op de teelt van kurkuma, waarvan de wortels de grondstof voor de specerij vormen.

Lange teeltduur

Daarnaast experimenteren de HAS-studenten met de teelt van zwarte peper, maar het vermeerderen daarvan is niet eenvoudig en het gewas heeft een lange teeltduur.

Volgens Janssen staan in de kas nu zo'n tweehonderd planten, waarvan de genetische diversiteit groot is en die langzaam groeien. De verwachting is dat pas komende zomer de eerste bloei ontstaat en vruchten worden geproduceerd. Daarom valt daar nog weinig over te zeggen.

Vermeerderen

Coolbergen en Hoogervorst ronden binnenkort hun onderzoek aan de kurkumateelt af. Het interessantste hebben de HAS-studenten, die van huis uit bekend zijn met het kweken van radijs respectievelijk potplanten, het vermeerderen met stukjes plantmateriaal gevonden. 'Dat vergde vooral veel geduld', zeggen ze.

In de periode van half februari tot half juli neemt een nieuwe lichting studenten het onderzoek over. Om de continuïteit te handhaven, houdt de bedrijfsleider van Kwekerij Bergerden een oogje in het zeil.