ToBRFV teistert tomatensector. Maar in veredeling gloort hoop

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft tien ToBRFV-vondsten bij tomatentelers definitief vastgesteld in de afgelopen periode. Daarnaast zijn er in elk geval nog zeven zware verdenkingen, laat de waakhond weten in een update over de uiterst besmettelijke ziekte die de sector teistert.

Van de tien vondsten zijn er zes gelokaliseerd op tomatenbedrijven in gemeente Westland, drie in gemeente Hollandse Kroon en een in gemeente Brielle. Van de zeven zware verdenkingen bevinden zich ook twee in gemeente Westland en de rest daarbuiten.

De NVWA onderzoekt in totaal bijna negentig bedrijven nader. De autoriteit laat weten dat het onderzoek ruim over de helft is, bij het ter perse gaan van deze krant. De NVWA heeft deze week geen meldingen van nieuwe bedrijven gekregen over besmetting.

Grote bedrijven

In een rapportage aan de EU schreef de dienst eerder deze maand dat de teller van het aantal verdachte en getroffen bedrijven op veertien lag. Dat kwam overeen met een areaal van bijna 350 hectare. Dat betekent dat er relatief grote bedrijven bij betrokken zijn.

Woordvoerder Jan Wisse van Bayer Vegetable Seeds zegt dat de tomatenveredelaars voor ToBRFV gericht op zoek zijn naar geschikt materiaal om resistentie in te kruisen. 'Zij zijn daar inmiddels al twee tot drie jaar mee bezig. Vanaf het begin dat internationaal de eerste problemen met dit tomatenvirus werden waargenomen, staat deze resistentie hoog op onze wensenlijst', aldus Wisse.

In het veredelingsprogramma zijn volgens Wisse al selecties bekend die enige vorm van resistentie vertonen. Hoopvolle berichten dus, maar wel voor ondernemers met een lange adem. Hij vindt het nog te vroeg om aan te geven of er sprake is van een resistentiebron. En hij kan zeker nog niks zeggen over het moment waarop de eerste tomatenrassen met resistentie tegen ToBRFV in de praktijk beschikbaar zullen zijn.

Gevoeligheid voor ToBRFV varieert

Uit de ervaringen van de tomatenveredelaars van Bayer Vegetable Seeds is al wel bekend dat ook van bestaande tomatenrassen de gevoeligheid voor het ToBRFV-virus varieert. 'Maar ook de rassen die nu wellicht wat sterker zijn, blijken in de praktijk nog behoorlijk vatbaar voor ToBRFV', verklaart de Bayer-woordvoerder.

Manager tuinen Nic de Jong van RedStar laat weten een dagtaak te hebben aan het ontsmetten. 'Wij hebben 550 mensen aan het werk op de locaties. Zij moeten overal op letten. In elk pad nieuwe handschoentjes, bij elke teelt een ander schaartje, mobiele telefoons, werkmaterialen en bedrijfskleding op orde houden, noem maar op.'

De Jong is blij dat Tuinbouwalert, het platform waar Glastuinbouw Nederland ToBRFV-informatie brengt, de hygiëneprotocollen ook in andere talen heeft bijgeplaatst. 'Wij werken met veel nationaliteiten, dus dit is geen overbodige luxe.' Maar daar stopt de bemoeienis niet.

Mindset en urgentie

'Wat dacht je van werklui die kassen betreden en hun gereedschappen? Zij komen soms ook bij collega's over de vloer. Ook dat moeten we allemaal goed monitoren. De mindset en urgentie bij mensen moet veranderen. Het is niet alleen ons brood, maar ook hun brood.'

Gezellig een bakkie doen elders, is er even niet meer bij, zegt De Jong. 'Nee, dat kunnen we voorlopig wel vergeten.' Aandacht aan alles schenken en mensen opvoeden is de kern. 'Handen wassen en nog eens wassen, geen sieraden, geen tasjes van buiten, persoonlijke lockers enzovoort. Dat alles kost veel tijd.'

De Jong bekijkt de ontwikkelingen rondom ToBRFV met argusogen. 'Het is heel erg spannend aan het worden voor de sector.'

Toverwoord

In die sector is ontsmetten het toverwoord, zolang er nog geen resistente soorten op de markt komen. 'Voor de ontsmetting van bedrijfsmiddelen zouden tomatentelers heel goed gebruik kunnen maken van uv-licht', stelt Damian van Dijk van CleanLight.

CleanLight bedrijf heeft al bijna vijftien jaar ervaring met het doden van ziekteverwekkers in de land- en tuinbouw op gewassen, op materialen, in water en in de lucht. Als voorbeelden van virussen die effectief bestreden worden, noemt Van Dijk het PIAMV-virus in lelies en het komkommerbontvirus.

'Uv-licht is niet selectief en werkt dus ook op alle plantenvirussen. We zien veel mogelijkheden om oplossingen te bieden voor het tomatenvirus ToBRFV', verklaart de technisch specialist. CleanLight denkt dan aan ontsmettingstunnels op de tomatenbedrijven voor de ontsmetting van met name de gewaskarren.

Korte behandelingstijd

Van andere virussen is bekend dat een relatief lage lichtdosering al voldoende is om deze ziekteverwekkers onschadelijk te maken. Een korte behandelingstijd is vaak voldoende, zegt Van Dijk. Objecten met uv-toepassingen worden op dit moment nog niet getest voor de werking op ToBRFV.

'Vanwege de quarantainestatus van het virus is het lastig om proeven te starten. We zijn wel in gesprek met de sector om mee te draaien in onderzoek met verschillende ontsmettingsmethoden. De ervaringen vanuit onder meer Israël in vergelijkbaar onderzoek zijn in elk geval veelbelovend.'

Zeer terughoudend

Tot die tijd is de sector aangewezen op ontsmettingsmiddelen. Ook daar worden vorderingen geboekt in effectiviteit. Groen Agro Control is een bekend laboratorium binnen de glastuinbouw en verzorgt in opdracht van Glastuinbouw Nederland het onderzoek naar huidige en nieuwe toepassingen. Dat is ook de reden dat het bedrijf zeer terughoudend is in de openheid over werkzaamheden rondom ToBRFV. 'Alles wat wij hierover verder communiceren, verloopt via Glastuinbouw Nederland.'

De Tuinbouwkoepel laat in een toelichting op de dreiging weten de situatie rondom de verspreiding van ToBRFV zorgelijk te vinden. 'Maar we zijn blij met alle nieuwe innovaties die bijdragen aan ontsmetting en eliminatie van het virus', zegt woordvoerder Jakoline van Straalen.

Van Straalen wijst ondernemers erop zich vooral aan de bestaande strenge protocollen te houden. 'Nieuwe inzichten worden direct verwerkt in het hygiëneprotocol en de factsheets die we aanbieden via ons vakplatform TuinbouwAlert.nl.'