Verwerken van bollen kan beter en schoner

Van het project 'Het Nieuwe Verwerken' (HNV) in de bloembollensector zijn op 12 september de tussentijdse resultaten bekendgemaakt. Het vierjarige project loopt tot eind 2019 en is erop gericht duurzamere methodes te ontwikkelen om bloembollen te bewaren en verwerken.

Aanleiding voor HNV was het spanningsveld tussen de hoge kwaliteitseisen van exportlanden en retailpartijen, en het teruglopen van het aantal toegestane gewasbeschermingsmiddelen. Dat zet de kwaliteit onder druk. Ook neemt het maatschappelijk draagvlak voor het gebruik van deze middelen af.

In het project is onderzoek gedaan naar alternatieven voor het bestrijden van ziektes en plagen. En naar energiebesparing tijdens het bewaren van bloembollen. Bij het verwerken van de bollen maken veel kwekers gebruik van een warmwaterbehandeling om aaltjes tegen te gaan. In het verleden voegden ze formaline aan het water toe, maar dat is niet meer toegestaan.

ECA-water

In de zoektocht naar andere ontsmettingstechnieken, zoals uv-licht, ozon, natriumhypochloriet, waterstofperoxide en benzoëzuur, kwam elektrochemisch geactiveerd water (ECA-water) als beste uit de bus. Spoel- en warmwaterbaden zijn in het algemeen een broedplaats voor schimmels, bacteriën en virussen, maar ECA-water kan kruisbesmetting van zieke naar gezonde bollen voorkomen.

De experimenten zijn uitgevoerd in samenwerking met de private partners Bright Spark, Machinefabriek Akerboom en GMN.

ECA-water ontstaat door onthard leidingwater waarin zout is opgelost langs twee elektroden te leiden. Daardoor komen ontsmettende stoffen als chloor en zoutzuur vrij. Die stoffen veranderen na de behandeling weer in water en zout.

Tijdelijke vrijstelling

Het gebruik hiervan was niet toegestaan, maar producent BlueSense heeft een tijdelijke vrijstelling kunnen krijgen die op termijn mogelijk zal uitmonden in een permanente toelating. Tientallen bedrijven ontsmetten hun bollen met ECA-water. Jan-Karel Apeldoorn van Apeldoorn Bloembollen in Egmond-Binnen is enthousiast. 'Wij vinden het mooi dat we onze praktijkervaringen hebben kunnen inbrengen in HNV, om de processen te optimaliseren.'

Een alternatief voor het dompelen van bloembollen voorafgaand aan het planten, is het aanbrengen van schuim met fungiciden. Dit verkleint de kans op de verspreiding van virussen, ziektes, schimmels en plagen. Het heeft als bijkomend voordeel een lagere emissie van middelen, omdat afvoer van restvloeistoffen niet nodig is.

Volgens André Hoogendijk, tot voor kort adjunct-directeur van de KAVB, treedt ook minder besmetting op door het gebruik van nieuw schuim voor elke kist. Met een knipoog maakt hij een vergelijking met het wekelijkse gezinsbad van vroeger, waarin je bij voorkeur niet als laatste in het water wilde gaan zitten dat al door de anderen was gebruikt.

Schuim op bol

Bij proeven waarbij het schuim een kleurstof meekreeg, bleek dat het goed doordringt tussen de schubben en bolrokken. Volgens de HNV-partijen is schuim een goed vervangingsmiddel voor formaline. Of, zoals een bollenkweker zei, het is in ieder geval niet slechter. Bij een vervolgonderzoek, waarbij pogingen zijn gedaan om het schuim op de bol te laten plakken zodat de huiden van de bol niet wegwaaien, bleek dat het natmaken van hyacintenbollen vlak voor het planten net zo goed werkte.

Om zieke bollen te detecteren tijdens het bewaren, is een verkennend onderzoek gedaan met technieken die latent zuur, een kenmerk voor de besmetting met fusarium, kunnen detecteren. Fluorescentie- en hyperspectraalcamera's kunnen dit mogelijk eerder opsporen dan de huidige techniek met röntgenstraling. In het project Bollenrevolutie 4.0 komt hierop een vervolg.

Tenslotte is binnen HNV een nieuw bewaarconcept ontwikkeld. Bij een laagdikte van 25 centimeter in supergaasbakken bleek een energiebesparing van 60 procent op ventilatoren mogelijk te zijn. 'Waarschijnlijk kunnen er dan meer bollen in een cel', zegt WUR-onderzoeker Jeroen Wildschut.

Praktijkproef

'Daarnaast zijn de condities in de cel homogener, doordat de afvoer van ethyleen en waterdamp beter verloopt. Dat komt de kwaliteit ten goede.' Een teler in Zuid-Holland heeft interesse getoond in het uitvoeren van een praktijkproef.

De Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen is namens het ministerie van LNV opdrachtgever van HTN. Deelnemende partijen zijn onder andere Wageningen University & Research, Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur, Anthos en Greenport Duin- en Bollenstreek. Het Duurzaamheidsfonds van de Rabobank Bollenstreek heeft ook financieel bijgedragen aan het project.