'Neem euthanasiebeleid op in bedrijfsgezondheidsplan'

Achtergrond Varkens Jos Thelosen 31 mei 2019 om 09:26uur

Hoe ongemakkelijk het onderwerp ook is: landbouwhuisdieren uit hun lijden verlossen is soms noodzakelijk om het dierenwelzijn te verbeteren. Daarom heeft dierenarts Anette van der Aa van Anoxia de 'beslisondersteuner euthanasie voor biggen' ontwikkeld.

%27Neem+euthanasiebeleid+op+in+bedrijfsgezondheidsplan%27

Directeur Hanno Kiezebrink van het Nederlandse Anoxia vindt het bijzonder dat een onbespreekbaar thema als euthanasie bespreekbaar is geworden. 'Zeker in tijden van moderne media', benadrukt Kiezebrink. 'Het is erg goed om te zien dat er iets gebeurt rondom levensbeëindiging bij niet-levensvatbare dieren.'

Afscheid nemen van dieren zonder perspectief is absoluut geen leuk deel van het werk als veehouder of dierenarts. 'Je wilt elk dier goed verzorgen en gezond zien opgroeien. Maar soms is het noodzakelijk om de dieren uit hun lijden te verlossen, om het dierenwelzijn te verbeteren', zegt Van der Aa.

'Daarom heb ik in samenspraak met verschillende partijen de 'beslisondersteuner euthanasie voor biggen' ontwikkeld. Aan de hand daarvan is het beleid op elk varkensbedrijf helder en wordt overal met dezelfde stem gepraat.'

Alles draait om het borgen van dierenwelzijn

Hanno Kiezebrink, directeur van Anoxia

In de prijzen

Voor de ontwikkeling van de beslisondersteuner ontving de dierenarts in mei de Animal Welfare Award 2019 van de World Veterinary Association. 'Dat is een enorme eer en laat zien dat het doden van dieren overal ter wereld een moeilijk thema is. Het moet worden besproken om er iets aan te kunnen doen.'

Elke veehouder is verantwoordelijk voor euthanasie van dieren op zijn bedrijf. Dat is in Europese regelgeving vastgelegd en EU-lidstaten kunnen aanvullende eisen stellen.

Kiezebrink ontwikkelde het Anoxia-concept dat bestaat uit de protocollaire beslisondersteuner en de Anoxia-methode. 'Het gecontroleerde en snelle proces van bedwelming en doding zorgt voor een rustig levenseinde', zegt hij.

Getoetste beslishulp euthanasie voor biggen tot het spenen

Anoxia heeft in samenwerking met de dierenartsenkoepel KNMvD, Universiteit Utrecht en het centrum voor duurzaam en verantwoord samenleven van mensen en dieren CenSAS een beslisondersteuner voor de zeugenhouderij ontwikkeld. Aan de hand daarvan kunnen varkenshouders gefundeerd beslissen over het al dan niet euthanaseren van biggen tot de speenleeftijd. Bij de eerste overweging die een varkenshouder maakt bij het al dan niet euthanaseren van een big beoordeelt hij de zelfstandigheid. Kan het dier voldoende eten en drinken, poepen en plassen, goed bewegen en normaal gedrag vertonen? Is het antwoord nee? Dan volgt stap 2. Is een big niet levensbedreigend ziek of verwond, dan volgt stap 3. Daarbij gaat het om de vraag of de big een aangeboren afwijking of verwonding heeft waardoor het niet levensvatbaar is, nooit meer op transport kan of niet zonder te beheersen pijn verder kan leven. Is het antwoord ja, dan volgt euthanasie. Is het antwoord nee, dan moeten kansen worden ingeschat aan de hand van de ernst en een combinatie van factoren zoals gewicht, vitaliteit, buikvulling, lichaamstemperatuur en huidskleur.

Humane, rationele benadering euthanasie

Een humane en rationele benadering van euthanasie bij landbouwhuisdieren noemt Kiezebrink logisch. 'Het is een teken van respect voor het leven van elk dier.' Veehouders hebben al veel aan hun hoofd, schetst hij. 'Geborgd euthanasiebeleid geeft zekerheid en rust op een uiterst kwetsbaar punt in de bedrijfsvoering van elke veehouderij.'

Kiezebrink en Van der Aa pleiten voor het opnemen van het euthanasiebeleid in het bedrijfsgezondheidsplan op varkensbedrijven. 'Dit maakt het onderwerp bespreekbaar met je dierenarts en biedt handvatten om je bedrijfsvoering gestructureerd aan te scherpen', stelt Van der Aa.

Als voorbeeld haalt zij het aantal niet-levensvatbare biggen aan dat geëuthanaseerd moet worden. 'Als je te veel lichte biggen hebt, dan moet je echt kijken naar de onderliggende oorzaak. Is de voeding van de zeugen niet op orde, of zijn er te veel dieren met veel te grote tomen?'

Anoxia-concept slaat aan

De praktijk wijst uit dat het Anoxia-concept aanslaat. Er zijn al tientallen varkensbedrijven die ermee werken. Van kleine biologische tot Specific Pathogen Free (SPF)-bedrijven en/of grootschalige zeugenbedrijven. 'Voor elk bedrijfstype bieden we een maatoplossing', geeft Kiezebrink aan.

'Bij kleine bedrijven met korte looplijnen volstaat een apparaat op één vaste plek. Dat is bij grote zeugenbedrijven meestal geen optie, omdat soms wel 200 meter moet worden afgelegd om erbij te komen. Dat kost veel tijd en het lijden wordt onnodig gerekt. Een mobiele unit is dan de oplossing.'

Gewichtsklassen

Anoxia-apparaten zijn er voor verschillende diergewichtsklassen. Is het de bedoeling om het apparaat alleen toe te passen bij pasgeboren biggen, dan volstaat een 60 litervariant. Grotere uitvoeringen zijn geschikt voor het euthanaseren van niet meer te behandelen biggen tot maximaal 20 kilo.

Bij het op de markt komen van apparaten die ongeveer op hetzelfde principe rusten, heeft Kiezebrink een dubbel gevoel. 'Wij hebben samen met de varkenshouder, zijn medewerkers en dierenarts een zorgplicht om het gecontroleerd goed te doen.'

Voor Anoxia betekent dit volgens Kiezebrink dat het concept volledig invulling geeft aan het euthanasiebeleid van het bedrijf: een handboek inclusief uitleveringsdocument en een training die door een Anoxia-dierenarts wordt gegeven aan de mensen die met de apparatuur gaan werken. 'Alles draait om het waarborgen van het dierenwelzijn.'

Anoxia-concept komt voort uit onvrede over ruimingen

De basis van het in 2013 opgerichte bedrijf Anoxia ligt bij dierenwelzijn. In de jaren negentig ontwikkelden Hanno en Harm Kiezebrink een methode om eendagskuikens van legrassen met CO2 te verdoven en te doden. Onvrede over het ruimen van pluimveebedrijven tijdens de vogelgriepepidemie in Nederland (2003) legde de basis voor de ontwikkeling van de gepatenteerde Anoxia-schuimtechnologie. Daarbij worden dieren zonder vermijdbare stress verdoofd en gedood door ze in een split second in een zuurstofloze omgeving te brengen. In samenwerking met (inter)nationale wetenschappelijke instituten is de ontwikkelfase doorlopen. Na testen van tien verschillende prototypes bij zeugenbedrijven is medio 2018 het eerste praktijkklare Anoxia-apparaat beschikbaar gekomen. Biggen tot 20 kilo zijn hiermee te euthanaseren. In onder meer Nederland, België, Frankrijk en Spanje is die methode toegestaan. In Duitsland en het Verenigd Koninkrijk ligt het toepassen van stikstofgas als methode voor euthanasie gecompliceerder. 'Ik ben ervan overtuigd dat de techniek die Anoxia ontwikkelde vroeg of laat wereldwijd de standaard wordt in de varkenshouderij', zegt Hanno Kiezebrink.