Planten hebben stoffen tegen ziek en zeer

De extractenbibliotheek van het Kenniscentrum Plantenstoffen in Leiden bevat een verzameling van ruim 2.200 extracten van Nederlandse tuinbouwgewassen. Een aantal is wellicht te gebruiken als basis voor medicinale toepassingen.

'We zijn aan het onderzoeken wat voor mogelijkheden dat biedt voor de Nederlandse tuinbouw, maar staan pas aan het begin van de ontwikkeling', zegt Jan Smits, projectmanager bij het kenniscentrum. Met een consortium van farmaceutische bedrijven toetst het centrum de betrouwbaarheid van testresultaten. 'In de toekomst zou dat tot nauwere samenwerking kunnen leiden', aldus Smits.

Product-marktcombinaties

Bij de productie van medicinale plantenstoffen zijn de ogen vooral gericht op een verbetering in de teelt van bekende medicinale planten. Daarnaast proberen partijen nieuwe product-marktcombinaties te ontwikkelen.

Een voorbeeld is het onderzoek naar de Dioscorea batatas, of yamwortel, waarvan werkzame stoffen mogelijk helpen tegen obesitas. Kwekerij Pothos Plant in Honselersdijk is daarmee aan het experimenteren geslagen. Eigenaar Peter Olsthoorn werkt bij zijn onderzoek samen met de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen, de Universiteit Leiden en TNO.

Minder lichaamsvet

In hun zoektocht naar geschikte planten voor medicinale toepassing kwamen zij op het spoor van de traditionele Chinese geneeskunde en de dioscorea. 'Muizen in China die extracten uit de gekweekte knollen in hun voer kregen, bleken minder lichaamsvet op te bouwen', zegt Oltshoorn.

Het toevoegen van poeder van de dioscorea aan menselijk voedsel zou bij een normale consumptie moeten leiden tot een vermindering van 5 tot 10 procent lichaamsgewicht. Dit nieuws heeft al geleid tot een artikel in het Algemeen Dagblad en een interview bij het programma 'Evers staat op' bij Radio 538. 'Aan publiciteit geen gebrek.'

Grootschalige productie

Met een knolletje uit Azië kweekte Olsthoorn via weefselkweek honderd planten op. 'De planten zijn genetisch uniform en onder gecontroleerde omstandigheden gegroeid. We willen nu een doorstart maken naar grootschalige productie en zoeken nog partners die daarin willen investeren, zowel kwekers als farmaceutische bedrijven', zegt hij.

'Daarbij zetten we in op de expertpositie van de Nederlandse landbouw, wat betekent dat we voldoen aan de Dutch Good Agricultural Practices. Maar het organiseren kost veel tijd en geld. We doen nog onderzoek naar een optimaal teeltconcept en voor de investeringen daarin hebben we subsidie nodig. Daarvoor moeten we aankloppen bij de politiek en dat is niet altijd even gemakkelijk.'

Ondanks de hobbels die nog te nemen zijn, gaat de tuinder zeker door op de ingeslagen weg. 'Ik ben al blij met het resultaat tot nu toe.'

THC

Het onderzoek van Echo Pharmaceuticals in Weesp is een voorbeeld van de ontwikkeling van nieuwe product-marktcombinaties. Het bedrijf onderzoekt de gezondheidseffecten van inhoudstoffen uit cannabis. De bekendste inhoudstof is tetrahydrocannabinol (THC), waar je 'high' van kunt worden en dat onder de opiumwet valt. Een andere potentiële stof is cannabidiol (CBD).

Echo Pharmaceuticals heeft op basis van THC een tablet ontwikkeld, onder andere bedoeld om spasticiteit en pijn bij multiple sclerose tegen te gaan, chronische pijn te bestrijden en gedragsproblemen bij de ziekte van Alzheimer te verminderen. 'Het duurt tien tot vijftien jaar voordat je een nieuw middel op de markt kunt brengen', legt onderzoeksmanager May Young Lin van Echo Pharmaceuticals uit.

Klinisch traject

'Het klinische traject begint in fase 1, waarbij we de veiligheid van het gebruik onderzoeken bij gezonde mensen. Daarna volgt fase 2, waarbij de veiligheid bij patiëntengebruik wordt getoetst. We krijgen dan ook een indicatie van de effectiviteit.'

Als dat allemaal succesvol is verlopen, volgt de derde fase, waarin Echo Pharmaceutials bij een grote groep patiënten de veiligheid en effectiviteit bestudeert. Met de THC-tabletten is een aantal fase 2-studies tot nu toe goed verlopen en bekijkt het bedrijf nu hoe het onderzoek voort te zetten. Bij de middelen met CBD zijn alleen nog fase 1-studies gedaan. De onderzoekers evalueren de uitkomsten ervan.

Legaal kweken

Het Bureau voor Medicinale Cannabis, een overheidsinstelling, levert de cannabis voor de testen en klinische studies. Het bureau betrekt de medicinale cannabis van Bedrocan in Veendam, het enige bedrijf in Nederland dat de medicinale plant legaal mag kweken.

'In China is de medicinale werking van cannabis al lang bekend', zegt Lin. 'Ik ben zelf Chinees en vind het interessant dat er steeds meer verbindingen ontstaan tussen de traditionele Chinese geneeskunde en de westerse wetenschap.'