Enzymen schudden octrooiwetgeving flink op

Crispr/Cas is een enzymsysteem dat gebruik maakt van het natuurlijke afweersysteem van bacteriën tegen virussen. De technologie kan heel nauwkeurig het DNA van planten en dieren openknippen en genen vervangen.

Dit gereedschap is vele malen sneller en nauwkeuriger voor de plantenveredelaars dan de oude genetische modificatie met het agrobacterium, vertelde onderzoeker Ruud de Maagd van Wageningen Plant Research.

'Vroeger moest je voor elke genetische aanpassing een ander eiwit ontwerpen, je moest als het ware voor elke reis een nieuw Tomtom-systeem maken. Met Crispr/Cas kun je steeds dezelfde Tomtom gebruiken en hoef je alleen maar een ander adres in te kloppen.'

Variatie

Met deze techniek kun je nieuwe eigenschappen inbouwen in planten die afkomstig zijn uit andere soorten, maar je kunt ook snel en gericht de natuurlijke variatie in een gewas induceren. De eerste aanpak is genetische modificatie, de tweede niet.

Het is een vorm van mutagenese die plantenveredelaars nu al met behulp van chemicaliën en uv-licht weten te bereiken, maar met Crispr/Cas kan dat veel sneller, omvangrijker en gerichter, legde Arjen van Tunen van veredelingsbedrijf Keygene uit.

Keygene doet niet aan genetische modificatie en Van Tunen wil Crispr/Cas vooral gebruiken om snel en gericht nieuwe en extra natuurlijke variatie in een gewas te genereren. Dat maakt de techniek veilig voor Van Tunen.

Van Tunen hoopt dat de Nederlandse regering de mutagenese vorm van de Crispr-technologie snel accepteert als veilige veredelingstechniek. Volgende week spreekt de Tweede Kamer over de toelating van de Crispr-technologie.

Octooiwetgeving

De grote vraag wordt hoe veredelingsbedrijven hun met Crispr/Cas verkregen nieuwe rassen kunnen beschermen. In de octrooiwetgeving tekent zich consensus af dat er geen octrooi mogelijk is op 'essentiële biologische processen', ofwel genetische variatie die al aanwezig was in de plant.

Als de Crispr-technologie leidt tot natuurlijke variatie die ook op natuurlijke wijze kan ontstaan, is een Crispr-mutatie niet van een natuurlijke mutatie te onderscheiden. Dat kan betekenen dat met Crispr-technologie ontwikkelde gewassen met gemuteerde genen niet of slechts deels te octrooieren is.