Samen werken aan duurzame melkveehouderij

Een ketenaanpak werkt beter en is praktischer, vindt LTO-portefeuillehouder Mest en Mineralen Jeanet Brandsma. 'Door samen te acteren, kunnen we meer in beweging zetten. Zo zorgen we dat het basisniveau in heel Nederland omhooggaat.'

LTO Nederland en de zuivelorganisaties formuleerden in 2009 een aantal doelen voor 2020. Die zijn vastgelegd in de Duurzame Zuivelketen en onderverdeeld in vier onderwerpen: behoud van weidegang, klimaatneutraal ontwikkelen, continu verbeteren van diergezondheid en dierenwelzijn en behoud van biodiversiteit en milieu.

Aanmoedigen

Belangrijk uitgangspunt is het aanmoedigen van melkveehouders. 'We stimuleren ondernemers liever dan dat we hen dwingen', zegt Brandsma. 'Zo zie je bij FrieslandCampina in het kwaliteitsprogramma Foqus Planet een aantal stimulansen rond IBR- en BVD-bestrijding.'

Voor de meeste doelen zijn in 2011 nulmetingen ingesteld. Sindsdien meet LEI Wageningen UR elk jaar de vooruitgang. Deze jaarlijkse rapportage zorgt voor transparantie, stelt Joan Reijs, onderzoeker duurzame melkveehouderij bij LEI Wageningen UR. 'Op de thema's antibioticagebruik, energie-efficiëntie en duurzame soja zijn forse stappen gemaakt.'

Fosfaatproductie

Anders is het volgens Reijs voor de fosfaatproductie en de uitstoot van broeikasgassen en ammoniak. 'Het doel bij de fosfaatproductie was om onder het fosfaatplafond te blijven. Dit werd na het einde van het melkquotum lastig, doordat veel melkveehouders groeiden in aantal koeien. Hierdoor nam niet alleen de fosfaatproductie toe, maar ook de productie van broeikasgassen en ammoniak.'

De onderzoeker verwacht dat met het beperken van de veestapel als gevolg van de fosfaatrechten de uitstoot van ammoniak en broeikasgassen vermindert. 'De totale productie komt meer onder controle. Daarmee is het nog niet helemaal duidelijk of de doelen rond broeikasgassen en ammoniak worden gehaald. Wel is er een verband met fosfaatefficiëntie.'

Ingewikkelde opgave

De effectiviteit van maatregelen hangt af van de omstandigheden op een melkveebedrijf. Aanpassingen in de bedrijfsvoering mogen niet ten koste gaan van andere doelen zoals het vergroten van de biodiversiteit, minder antibioticagebruik en weidegang. Dat maakt het voor melkveehouders een ingewikkelde opgave.

Het is lastig om cijfers voor biodiversiteit op papier te krijgen, merkt Wiebren van Stralen, programmaleider 'Behoud biodiversiteit en milieu'. 'Aan biodiversiteit zitten twee dingen. Wat doe je als melkveehouder aan weidevogels, zwaluwnesten en kruidenrijk grasland? Op zich is dat te meten. Aan de andere kant hebben meer aspecten dan de melkveehouderij invloed op biodiversiteit. Denk aan de kwaliteit van bodem, water en lucht.'

Efficiënt ondernemen

Biodiversiteit heeft niet altijd alle aandacht. Het is lastig om agrarisch natuurbeheer te vertalen in euro's, zegt Van Stralen. 'Efficiënter ondernemen levert meer op, maar smoort de biodiversiteit. Gelet op de impact van het landgebruik doen ondernemers met focus op biodiversiteit het beter. Zij zijn op termijn de weerbaarste bedrijven. Maar nu verdienen ze minder dan hun efficiëntere collega's.'

Volgens Van Stralen zijn in de toekomst zowel efficiënte bedrijven nodig als bedrijven die werken aan biodiversiteit. Voor die laatste ziet hij mogelijkheden buiten de landbouw.

Friese Boerengilde

Ook Klaas Sietse Spoelstra van het burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide ziet kansen op dit gebied. 'We proberen de landschappelijke kwaliteit om te zetten in waarde voor de boer. Denk daarbij aan het Friese Boerengilde, bestaande uit ondernemers die het zorg dragen voor de biodiversiteit verwaarden via de afzet van zuivelproducten onder een eigen merk. Geen enkele ondernemer neemt vrijwillig een initiatief, als dit niet wordt beloond.'