Landschapsbeheer uitdaging voor ELAN

Tienke WoudaDe agrarische natuurverenigingen in ELAN richtten zich de afgelopen zes jaar op agrarisch weidevogelbeheer. Bescherming van de kievit stond centraal op 2.000 hectare boerenland met weidevogelpakketten.
‘Zuidoost-Friesland is in vergelijking met andere gebieden een wat hoger gelegen biotoop’, zegt voorzitter Wilco de Jong van ELAN. ‘Bovendien wordt in het gebied meer mais verbouwd. Dat maakte dat de kievit goed gedijde in het gebied.’ Vermoedelijk door predators als de das ging de kievitenstand toch achteruit.

Grutto

In het nieuwe agrarisch natuurbeheer steekt provincie Fryslân meer en meer in op bescherming van de grutto. Haar weidevogeldoelstelling is gericht op behouden en versterken van de gruttopopulatie tot 25.000 broedparen in 2020. Niet voor niets wordt de vogel ‘de Kening fan de greide’, de koning van de weide, genoemd.
Voor ELAN betekent het dat het weidevogelbeheer met 75 procent fors inkrimpt naar zo’n 450 hectare. Waar de vereniging eerst 600.000 euro kreeg voor weidevogelbeheer (van 2010 tot 2015), is dit van 2016 tot 2021 nog 180.000 euro. Gevolg is dat ELAN afscheid moest nemen van zo’n zeventig weidevogelboeren omdat die niet meer in de door provincie Fryslân opgestelde leefgebieden ondernemen. ‘Erg zuur’, constateert Sander Zonderland van ELAN.
De mooie kant van de medaille is dat ELAN vooral ook uitdagingen ziet als het gaat om het beheer van landschapselementen. Uit onderzoek blijkt dat het gebied daar vanwege de hoog scorende biodiversiteit uitermate geschikt voor is.
Het aantal boeren dat hiervoor belangstelling heeft groeit langzaam. Waar ELAN inmiddels met zo’n 120 boeren contracten hiervoor heeft klaarliggen, is er financieel nog ruimte voor deelname van 180 boeren.
‘Beheer binnen droge dooradering is vrij onbekend in dit gebied’, zegt De Jong. ‘Onderhoud aan bijvoorbeeld houtwallen gebeurde sporadisch door gemeenten samen met Landschapsbeheer Friesland.’
Zonderland vult aan: ‘Veel houtwallen zijn nog niet subsidiabel, omdat er weinig onderhoud aan is gepleegd. Natuurlijk snoeiden boeren weleens een takje als dat voor de trekkerspiegel hing. Maar verder dan dat ging het vaak niet.’
Zijn collega Jetty Haaijer: ‘Met droge dooradering willen we de verbindingen leggen tussen de elementen. In Zuidoost-Friesland gebeurde dat tot voor kort nog weinig.’
Voor de leefgebieden droge dooradering is 850.000 euro vanuit de provincie beschikbaar. Inmiddels is 118 kilometer houtwal en -singels in het beheer opgenomen. Dat geldt ook voor 22 poelen en 1.880 solitaire bomen. De focusgebieden liggen vooral langs de beekdalen.
Wat vooral ook nog niet tussen de oren van de boeren zit zijn de instapeisen waar eigenaren van bijvoorbeeld houtwallen aan moeten voldoen. Een van die eisen is dat de wal voor minimaal 30 procent bedekt moet zijn met bomen. Om deze gegevens in kaart te krijgen en hierover informatie te verschaffen zet ELAN per gemeente een beheerregisseur in die in het veld de schakel is tussen de landschapselementen en de boer.

Ambitie hoog

Oud-melkveehouder Auke Koehoorn uit Katlijk is één van de vier beheerregisseurs. Hij vindt de ambitie van ELAN om nog eens 180 boeren te werven voor landschapsonderhoud ‘hoog’. ‘De druk bij beheerregisseurs wordt opgeschroefd.’
Koehoorn bezocht inmiddels dertig tot veertig boeren om hen enthousiast te maken. Boeren reageren wat afwachtend, is zijn ervaring. ‘De melkveehouders zijn bang voor controles. Ze zien dat bij de toeslagrechten menigeen wordt gekort. Momenteel met de lage melkprijs is elke euro aan inkomsten van wezenlijk belang. Maar als de ondernemers zich aan de regels houden, voorzie ik weinig problemen.’
Dat is ook de ervaring van De Jong. ‘Gebiedsregisseurs zijn daarom onmisbaar. Die persoonlijke benadering met uitleg geeft vertrouwen. Ze zijn degenen die het product verkopen.’ Of ze de ambitie gaan halen kan hij nog niet zeggen. ‘We gaan de uitdaging aan. We hadden ook kunnen zeggen: we doen niets. Maar dat zit niet in onze aard.’