Antwoorden vinden op kinderziektes

In Middenmeer heeft teler Han Lammers ook een systeem met drijvers onder een kap waarop hij zo’n 180 soorten eetbare bloemen, kruiden en bijzondere groenten teelt. Hij kiest voor teelt uit de grond vanwege het gemak om de gewassen steeds weer op dezelfde locatie te kunnen telen. ‘Niet alle teelten lukken evengoed. Een uitdaging is bijvoorbeeld dat relatief langere gewassen op de drijvers gemakkelijk omvallen’, aldus Lammers.
Fruitteler Thijs van Kempen uit het Limburgse Leunen startte vorig jaar met de teelt van appelbomen uit de grond. Het systeem bestaat uit een vooraf gegraven sleuf van 50 centimeter diep en 30 centimeter breed die is bekleed met folie met onderin een drainagebuis voor de afvoer van water. De gleuf is opgevuld met de grond die eerst is weggegraven.
‘Vanwege moeheidsverschijnselen is zonder grondontsmetting de teelt van fruit op fruit niet mogelijk’, verklaart Van Kempen. ‘In dit systeem kunnen we onze eigen grond ontsmetten door de sleuf voor het planten zes weken onder water te zetten. Dat doodt alle aaltjes.’ Van Kempen vertelt dat de appelbomen het tot dusver goed doen. Maar of dit systeem werkelijk een optie is voor de fruitteelt, weet hij pas over een jaar of tien.

Sleuvenpotten

Voor de teelt van laanbomen begon Marien van Voorthuijsen uit Randwijk vier jaar geleden met teelt in goten. Vanwege goede ervaringen in de teelt en het arbeidsgemak heeft hij teelt uit de grond op zijn bedrijf uitgebreid met de opkweek van bomen in sleuvenpotten op containervelden.
Peter van Dijk uit Helenaveen teelt zijn blauwe bessen ook voor een deel in potten. De eerste jaren ging er in de teelt weleens wat mis en waren er volgens de teler twijfels over wel of niet doorgaan. ‘Onze planten zijn weleens massaal omgewaaid. Maar al doende hebben we geleerd en voor ons is duidelijk dat teelt uit de grond veel voordelen heeft voor blauwe bessen. Nu zijn we aan het experimenteren met het teeltmedium.’
De Zeeuwse preiteler Robert Sandee uit Kamperland heeft al langer goede ervaringen met de teelt van prei op water. ‘Het lukt ons om met 90 procent minder chemie betere prei te telen dan hier op de kleigrond normaal mogelijk is.’ Een aandachtspunt volgens Sandee is het aan de groei krijgen van jonge preiplanten bij schraal weer. ‘Ik werk nu met een tunnel en de mogelijkheid om het gewas te bevochtigen. Dat helpt.’
Tijdens een rondvraag van gespreksleider Herman Schoorlemmer van Wageningen UR over het waarom van teelt uit de grond blijkt dat telers veelal kiezen voor arbeidsgemak en een vaste teeltlocatie. Daarnaast zien ze de schonere teelt met beperkte emissie van gewasbeschermingsmiddelen en mineralen naar het milieu als een belangrijk voordeel.
Ook ervaart een aantal van de ondervraagde ondernemers dat de teelt beter te sturen is, maar dat daar ook een valkuil ligt. ‘Ik kan exact sturen op vocht’, stelt Van Voorthuijsen. ‘Maar daarvoor moet ik wel de vinger aan de pols houden en continu inspelen op de weersomstandigheden. Uitdrogen is funest voor de bomen.’
Lammers noemt het realiseren van een meerprijs in de afzet zijn grootste uitdaging. De groenteteler regelt zelf zijn afzet via onder meer de horeca. ‘Wellicht moeten we voor het onderscheid van teelt uit de grond een keurmerk in het leven roepen.’ Hij stelt dat de kostprijs hoger is en dat teelt op water alleen kan renderen als producten voor betere prijzen worden verkocht.

Tweede fase

Binnen het onderzoeksprogramma ‘Teelt de grond uit’ wordt de komende jaren in een tweede fase die loopt tot en met 2017 aandacht besteed aan de doorontwikkeling van de teeltsystemen. Verder is het doel om te komen tot verdere opschaling in de praktijk. Om antwoorden te vinden op kinderziektes in de teeltsystemen kunnen telers nog steeds gebruikmaken van begeleiding vanuit het praktijkonderzoek van onder meer Wageningen UR en Proeftuin Zwaagdijk.
Van Voorthuijsen geeft aan dat er de komende jaren meer duidelijkheid moet komen over de economische perspectieven van de teeltsystemen. ‘Een deel van het onderzoek voor ‘Teelt de grond uit’ zou zich moeten bezighouden met rendementen en terugverdientijden van de systemen.’
Afsluitend werd in een enquête aan de ruim dertig bezoekers van het symposium over ‘Teelt de grond uit’ gevraagd hoe zij de ontwikkeling zien van de nieuwe teeltsystemen. Uit de uitkomst blijkt dat 65 procent verwacht dat voor een aantal gewassen de teelt los van de ondergrond binnen tien jaar een leidend teeltsysteem kan zijn.