Onderzoekers blij met olifantsgras

In zijn enthousiasme dacht Drenth zo’n 25 jaar geleden aan honderden of misschien wel duizenden hectares olifantsgras in Nederland. Geen vaste afzet en concurrentie van vezelhennep, vlas en snelgroeiend hout zorgden er voor dat de teelt vooral beperkt bleef tot voer voor onderzoekers. Die zijn blij met de vele experimenten. Het aantal hectares commerciële teelt valt echter tegen.

Vijftien soorten

Het geslacht miscanthus bestaat uit ongeveer vijftien soorten. In Europa is vooral Miscanthus x giganteus van groot belang omdat deze de hoogste opbrengst levert. Het gewas uit Zuid-Azië kan in een seizoen tot meer dan 3,5 meter hoog groeien.
Gemiddeld kan er vanaf het derde jaar tussen de 15 en 20 ton droge stof per hectare worden geoogst. Op klei- en lössgronden ligt de oogst gemiddeld wat hoger dan op de zand- en dalgronden. Recordopbrengsten met 25 ton droge stof per hectare behoren tot de mogelijkheden.
Miscanthus is een goedkoop en milieuvriendelijk gewas om te telen. Eén grondbewerking in vijftien à twintig jaar is voldoende. Het gewas vraagt alleen het eerste jaar onkruidbestrijding, heeft weinig bemesting nodig en geen gewasbeschermingsmiddelen. Met een lage input en een hoge opbrengsten is de teelt geschikt als bio-energiegewas.

Afzet in de regio

Nadeel is dat het een meerjarig gewas is en de grond niet mee kan doen in de vruchtwisseling. Drenth liep zo’n 25 jaar geleden tegen een ander bezwaar aan: het stro weegt los gehakseld maar 150 kilo per kuub en dat zorgt voor hoge transportkosten. Dat maakt afzet in de regio wenselijk.
Gebruik in de regio kan door olifantsgras te benutten als biobrandstof. Miscanthus heeft een gunstige energiebalans en levert veel energie. Met een hectare olifantsgras is tot zo’n 8.000 liter stookolie te besparen. Meerdere veehouders, vooral varkens- en vleeskalverhouders, verwarmen hun stallen met miscanthus.
Uit een literatuurstudie blijkt dat olifantsgras, een zogenoemd C4-gras, door het hoge cellulosegehalte bijzonder geschikt is als leverancier van energie. Het produceert doorgaans meer droge stof dan C3-gewassen, de gebruikelijk grassen en akkerbouwgewassen in Nederland.
Gewassen als miscanthus zijn mogelijk een alternatief voor fossiele brandstoffen. Wageningen UR kijkt of olifantsgras genetisch is te verbeteren, zodat de suiker in de planten makkelijker is om te zetten in ethanol, de basis van biobrandstof. Ook wordt gekeken naar manieren om de soort makkelijker te vermeerderen.
Miscanthus is minder geschikt als coproduct in vergistingsinstallaties. Het gewas is in een vergister moeilijk afbreekbaar. Voor een rendabele vergisting is een voorbehandeling gewenst. Op dit moment is dat te duur. Onderzoek naar perspectiefvolle technieken is gewenst.

Spaanplaat

Al jaren kijken onderzoekers naar nieuwe toepassingen voor olifantsgras. In gehakselde vorm zou het geschikt zijn voor extra prik in de pens van de koe. De prik stimuleert de penswand en darmen. Het is bijvoorbeeld mogelijk een laag miscanthus op de kuilplaat te leggen, zodat de perssappen erin kunnen trekken. Zo sla je twee vliegen in één klap.
De sterkte van de vezel en de isolerende werking ervan maken miscanthus geschikt als grondstof van bouw- en constructiematerialen. In 2009 hebben vijf boeren 20 hectare olifantsgras geteeld voor de verwerking in spaanplaat. De snippers van miscanthus dienden in het proefproject als vervanging van houtsnippers.
In Frankrijk zijn de vezels van miscanthus gebruikt om kunststoffen te versterken, bijvoorbeeld voor bloempotten, verpakkingsmateriaal in de voedingsindustrie of voor onderdelen van auto’s. De vezels zijn ook te gebruiken als component in beton of als grondstof voor de chemische industrie.
Jan-Govert van Gilst uit Hellevoetsluis gebruikt olifantsgras voor de productie van duurzaam papier. Uit het gewas is cellulose te winnen voor het maken van papier. Duurzaam, omdat de grondstoffen niet uit een ver land zijn gehaald. In juni van dit jaar bezorgde Van Gilst de eerste bestellingen printpapier af bij kopers.
Het bedrijf Cradle Crops van boer Filip Baecke in het Zeeuwse Westdorpe plant de komende drie jaar 100 hectare olifantsgras voor de productie van wc-papier. Baecke heeft daarvoor een contract afgesloten met Linex Pro-grass in Koewacht en papierfabrikant Van Houtum in Swalmen.
Jurtko en Joke Boerma uit het Groningse Rottum telen om heel andere redenen olifantsgras. De opbrengst van 1 hectare, 18 tot 20 ton gewas, gebruiken ze voor de productie van compost op hun bedrijf. Boerma heeft plannen om Deens olifantsgras te gebruiken als dakbedekking voor een nieuwe schuur.
Vorig jaar hielden het Louis Bolk Instituut en Bionext een informatiebijeenkomst voor pluimveehouders om olifantsgras in de kippenuitloopren te planten. Het hoge gras biedt de kippen bescherming. Zo’n 25 belangstellenden uit de pluimveesector kregen informatie over teelttechnische en economische aspecten.

Schiphol

Een coöperatie van akkerbouwers, de Miscanthusgroep Haarlemmermeer, verbouwt olifantsgras rond luchthaven Schiphol. Ook zij slaan twee vliegen in één klap: olifantsgras maakt het gebied minder aantrekkelijk voor vogels (ganzen) en de boeren tonen wat de waarde van landbouw in een stedelijke omgeving is.
De boeren sloten met Wageningen UR en twee ministeries een ‘Green Deal’. Zij beloofden 60 hectare olifantsgras aan te planten voor nader onderzoek naar het gewas.
Op donderdag 18 september is er een conferentie over de stappen die in twee jaar zijn gezet voor de inrichting van het BioBased EconomyExpocenter op Schiphol Trade Park. Het deelgebied is bedoeld voor bedrijven die willen bijdragen aan een economie die draait op biomassa als grondstof. Olifantsgras biedt daarvoor kansen.