'Vrees voor financiële prikkels onnodig'

In onlangs gepresenteerde tussenverslag van informateur Sybrand Buma wordt niet gesproken over heffingen op emissies uit de landbouw. Eerder kwam in het nieuws dat D66 CDA tegemoet zou zijn gekomen door te willen afzien van de negatieve financiële prikkels. Bij heffingen op mineralenoverschotten gaat het om beprijzing van de uitstoot van methaan en ammoniak naar de lucht en stikstofverbindingen naar de bodem.

Het tussentijds verslag van Buma bouwt voort op onder andere het 'Bouwstenendocument emissiereductie landbouw' van LTO Nederland, het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, het Interprovinciaal Overleg, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Unie van Waterschappen. Zowel in dit document als in het tussentijds verslag wordt gesproken over doelen die door afzonderlijke boeren moeten worden behaald in 2035. Er wordt gezegd dat een dergelijke vorm van doelsturing veel vrijheid geeft aan boeren om zelf te bepalen hoe ze onder de vastgestelde 'plafonds' blijven.

Op de veronderstelde eenvoud van de nieuwe plannen en de maatschappelijke voordelen die kunnen worden bereikt, valt veel af te dingen. Bij het meten van de uitstoot zijn ook technische problemen; zie ook het webinar van Praktijkaanpak Emissiearme Landbouw van donderdag 20 november.

Lastiger vind ik het dat er zo weinig rekening wordt gehouden met de grote veranderingen die zich binnen tien jaar kunnen voordoen op een boerderij of die zich nu misschien niet zullen voordoen, maar die wel gewenst zijn. Een ander nadeel van een systeem gericht op doelsturing over tien jaar is de neiging die kan ontstaan om met het nemen van maatregelen te wachten totdat het bijna 2035 is.

Ingewikkelde mix

U denkt wellicht dat aanvullend beleid wordt bedacht om tussentijds boeren in beweging te krijgen. Dat beleid wordt dan een ingewikkelde mix van voorlichting, subsidies en regels. Regels voor alle afzonderlijke boeren met hoe om te gaan met mest en regels om uitzonderingen mogelijk te maken, zodat bedrijfsontwikkeling mogelijk blijft.

Handel in vervuilingsrechten zou daarvoor een oplossing kunnen zijn. De vraag is of we opnieuw willen gaan voor een systeem waarbij vooral degenen die de sector verlaten er financieel beter van worden, zoals dat het geval was bij de introductie van de melkquotering en het fosfaatrechtenstelsel.

Behoud van vrijheid

De conclusie is wat mij betreft dat de landbouwsector niet bang hoeft te zijn voor heffingen op mineralenoverschotten. Het is tot op zekere hoogte behoud van vrijheid om zelf te kiezen wat te doen. Het biedt bedrijven ruimte om zich te ontwikkelen. Nieuwkomers en kleine bedrijven worden niet benadeeld. Bij een systeem van heffingen is de overheid ook in de positie om het geld van de opbrengsten weer terug te sluizen naar de sector.

Ja, er zullen boeren zijn die als gevolg van de heffingen het bijltje erbij willen neergooien. Dat is heel jammer, maar we hebben het wel over kosten die de maatschappij worden aangedaan. En net als voor alle andere kosten geldt dat degene die ze maakt ervoor moet betalen.