Bij aardappelselectie is de eerste klap een daalder waard

Achtergrond Akkerbouw Job Hiddink 03 dec 2025 om 06:30uur

De pootgoedsector is positief over de invoering van een selectierobot. De machine herkent virusplanten al vroeg. Ook is bij inzet van de robot minder gekwalificeerd personeel nodig en kan het middelengebruik worden beperkt.

Demonstratie van een selectierobot voor aardappelpootgoed.

'De eerste klap is een daalder waard.' Ofwel, een goede en krachtige start levert een groot voordeel op. Dit is volgens de sprekers van de Masterclass Optisch Selecteren een van de belangrijkste pluspunten van een aardappelselectierobot. Het feit dat deze robot virusplanten al in een vroeg stadium kan herkennen en telers zo op tijd planten kunnen verwijderen, zorgt ervoor dat de virusdruk in pootgoed ook later in het seizoen kan worden beperkt.

Een pootgoedteler heeft steeds minder mogelijkheden om virussen de baas te blijven. De volle zaal bij Weevers Mechanisatie vorige week in het Flevolandse Swifterbant laat zien dat het onderwerp optisch selecteren als oplossing leeft in de pootgoedsector. Dit komt onder meer door het gebrek aan goede selecteurs, hoge arbeidskosten, een krimpend middelenpakket en de behoefte aan het in stand houden van een goede kwaliteit pootgoed.

Akkerbouwer Jarno Rietema in het Groningse Oudeschip gelooft in het gebruik van een aardappelselectierobot. In de afgelopen jaren heeft hij in samenwerking met startup Croptimal de selectierobot Croptiscan door zijn pootaardappelen laten gaan om foto's te maken en zo het algoritme van de optische selectiekar te voeden.

We willen onderzoeken of we de constructie lichter kunnen maken

Jeroen Wolters, mede-oprichter van Croptimal

'Ik zie grote voordelen van deze robot, omdat de Croptiscan Y-virus en het bladrolvirus een stuk eerder – en op termijn denk ik ook beter – herkent dan het menselijk oog', zegt Rietema.

De optische aardappelselectierobot Croptiscan in de showroom bij Weevers Mechanisatie in het Flevolandse Swifterbant. © Job Hiddink

De machine kan virusplanten herkennen met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) en camera's die loodrecht boven het gewas hangen. Aan de achterkant van de Croptiscan, waar ook de chauffeur zit, geeft de machine een markeringsvloeistof af. De chauffeur kan ervoor kiezen om de virusplant meteen eruit te halen of dat later te doen.

Volgens Rietema is zo snel mogelijk verwijderen cruciaal, maar is het wel efficiënter om eerst op alle percelen virus te detecteren en te markeren met de robot en later in een aparte ronde de virusplanten handmatig eruit te trekken. 'Vooral bij de eerste selectieronde is het van belang binnen één week overal te zijn geweest om virusplanten tijdig op te sporen en te verwijderen', vervolgt de ondernemer.

Ook landbouwspecialist Falko Hofstra van aardappelcoöperatie HZPC is ervan overtuigd dat de bron vroeg weghalen het beste is. 'Selecteren is in dat geval de meest effectieve maatregel om de virusdruk te beheersen. Door de bron te verwijderen, ben je in een later stadium minder afhankelijk van gewasbeschermingsmiddelen, waarvan het aanbod steeds beperkter wordt.'

Minder personeel nodig

Een selectierobot ziet Hofstra wat dat betreft als een welkome innovatie. 'Hierdoor heb je voor het selecteren minder gekwalificeerd personeel nodig; het personeelstekort in de agrarische sector is al zo'n nijpend probleem. Daarbij kan de Croptimal werken onder alle omstandigheden, zoals bij zonnig weer, maar ook 's nachts dankzij actieve belichting', weet de landbouwspecialist.

• Lees ook: Innovatie en veredeling houden Nederlands pootgoed aan de wereldtop

De rol van handelshuizen als HZPC bij dergelijke innovaties is volgens Hofstra vooral gesprekspartner zijn en het ondersteunen van initiatieven en innovatieprogramma's. In de beheersing van de virusdruk in pootgoed ziet hij als aanvullende maatregelen ook wel het werken met stro en luizengaas om pootgoed te beschermen tegen virusoverdragende bladluizen. Daarnaast heeft HZPC Y-virusresistente rassen in zijn portfolio.

De bedoeling is dat er in 2026 zes Croptiscan-selectierobots rondrijden, meldt mede-oprichter Jeroen Wolters van Croptimal. Volgens hem is het doel vooral om extra data voor de algoritmes te verzamelen en feedback uit de praktijk op te halen om de selectierobot verder te optimaliseren. Momenteel kan de robot zeven aardappelrassen herkennen. Met het ras Fontane is Croptiscan het verst.

Op de markt in 2027

Voorlopig is het de bedoeling om de machine in 2027 op de markt te brengen. Afgelopen zomer gaf Wolters tegenover Nieuwe Oogst aan dat ondernemers qua aanschaf rekening moeten houden met een investering van ruim 230.000 euro en jaarlijks 8.000 euro licentiekosten, plus een serviceabonnement van 4.000 euro. Dit is bedoeld om de machine up-to-date te houden met steeds verbeterde algoritmes, afgestemd op de rassen.

• Lees ook: Zijn pootgoedtelers bereid te investeren in een selectierobot?

In Swifterbant wordt aan Wolters gevraagd of Croptimal overweegt om de robot als extra optie naast de virusherkenning ook de plant direct eruit te laten trekken. 'Daar richten we ons voorlopig zeker niet op', antwoordt de ondernemer duidelijk. 'Het belangrijkste is eerst dat de robot verder wordt ontwikkeld in de virusherkenning.'

De Croptiscan heeft een werkbreedte van 9 meter en werkt bij een snelheid van gemiddeld 5 kilometer per uur. Nadeel van de machine is het gewicht van 3,2 ton. Ter vergelijking: een conventionele selectiewagen weegt ongeveer 1,5 ton. Wolters: 'We willen nog onderzoeken of we de constructie van de Croptiscan lichter kunnen maken.'

Aardappelselectie kost meer dan 2.000 euro per hectare

Jeroen Wolters van Croptimal laat met een eigen berekening de gemiddelde kosten van aardappelselectie zien. Bij een hectareopbrengst van 35 ton en een prijs van 40 cent per kilo bedraagt de gemiddelde waarde van pootgoed 14.000 euro per hectare. Uitgaande van een declassering van 25 procent en 7 cent kosten per kilo komt Wolters uit op 612,50 euro. 2 procent afkeur van pootgoed en 2 procent minder opbrengst door gebruik van olie kost bij elkaar 560 euro per hectare. Dat is in totaal 1.172,50 euro verlies door klasseverlagingen- of afkeuringen. In zijn berekening gaat Wolters uit van één selecteur per 15 hectare. Zes weken lang vijf dagen per week selecteren zijn in totaal 240 arbeidsuren. Dit aantal uren gedeeld door 15 hectare is 16 uur arbeid per hectare. Bij een uurprijs van 56 euro komen de totale arbeidskosten uit op 896 euro per hectare. Tel je 896 euro op bij 1.172 euro kom je op 2.068 euro per hectare aan selectiekosten.