Hoofddocent Varkensgezond Arie van Nes: 'De echte uitdaging is gedrag veranderen'

De boerenzoon uit het Zuid-Hollandse Ridderkerk zag zichzelf als een James Herriot. Gewapend met dokterstas de boer op om zieke dieren te helpen. Maar al vrij snel tijdens de opleiding kwam Van Nes tot het inzicht dat het romantische beeld dat hij had niet strookte met de werkelijkheid. En levenslang de rol van dierenarts als adviseur sprak hem niet aan.

Bij varkensgezondheid draait het om het optimaliseren van het management op een bedrijf

Arie van Nes, hoofddocent Varkensgezondheid met pensioen

Dus toen hij in 1990 werd gevraagd om docent te worden aan de faculteit Diergeneeskunde was de keuze snel gemaakt. Zich bewegen op het raakvlak tussen theorie en praktijk, dat lag Van Nes wel. Onderzoekers helpen de juiste vertaalslag van hun bevindingen te maken richting de praktijk en jonge mensen thuis laten worden in de varkenshouderij. 'Studenten zijn vaak heel groen als het over varkens gaat. Dat komt ook omdat de houderij achter gesloten deuren plaatsvindt.'

Is de belangrijkste taak van een varkensdierenarts inderdaad bedrijfsbegeleiding?

'Ja. Bij varkensgezondheid draait het uiteindelijk om het optimaliseren van het management op een bedrijf. Als je dat in de vingers hebt, dan is de kans op verspreiding van infecties minimaal.'

'Veel varkenshouders en hun medewerkers zijn zich daarvan bewust en weten hoe het moet. Maar dat continu ook doen, dat blijft knap lastig. Voor de dierenarts is het soms gemakkelijker om een potje te verkopen en voor de veehouder om het te kopen. De echte uitdaging is gedrag veranderen.'

Dat is nogal een boute uitspraak.

'Klopt, maar dat is wel wat het is. De kerntaak van de dierenarts is begeleiden. Data uit systemen analyseren en vertalen naar informatie die voor de varkenshouder bruikbaar is. Dit geldt zeker voor de komende jaren, waarin veel data van sensoren beschikbaar komen.'

Veel dierenartsen, maar ook veehouders, maken zich zorgen over de instroom van varkensartsen.

'Studenten die kiezen voor landbouwhuisdieren hebben in het eerste jaar een practicum omgaan met dieren. Op de Tolakker doen ze praktijkervaring op met 120 zeugen in een weeksysteem. De student maakt daar alles mee en leert vooral naar het dier te kijken.'

'Voor het varken als dier geldt: onbekend maakt onbemind. Tijdens het practicum hopen we dat studenten inzien dat een varken ook een interessant dier is.'

Maar de specialisatie varkensdierenarts is uit het curriculum verdwenen.

'Dat klopt, maar in de huidige master worden studenten eerder met de praktijk geconfronteerd en komen zij redelijk veel in contact met alle landbouwhuisdieren. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om op buitenlandse universiteiten verder te leren.'
'Ik vind het belangrijk dat onze studenten leren om klinisch te redeneren. Dat ze aan de hand van de verschijnselen van een dier kunnen beredeneren wat fout gaat. Dat is per 1 september gestopt. Dat vind ik jammer.'

Bent u niet bang dat Nederland straks een beroep moet doen op buitenlandse varkensdierenartsen?

'Kijk je nuchter naar het aantal gespecialiseerde varkensdierenartsen in Nederland, dan heb je er jaarlijks maar een stuk of vijf nodig om de uitstroom op te vangen. Wat meespeelt, is dat veel praktijken op dit moment terughoudend zijn om nieuwe dierenartsen aan te nemen, omdat de impact van het beleid op de veestapel nog onduidelijk is.'

'Verder onderzoeken we samen met andere universiteiten wat de mogelijkheden zijn om internationaal een opleiding Swine Health op te zetten.'

U begeleidt ook studenten die promoveren. Van welke onderzoeken verwacht u veel?

'Ik begeleid een PhD in Costa Rica op het gebied van de epidemiologie van PRRSv. Dit onderzoek zit in de afrondende fase. Samen met de Gezondheidsdienst voor Dieren heeft collega Marina Meester een onderzoeksvoorstel ingediend over hoe we mutaties van circulerende PRRSv-stammen kunnen onderscheiden van nieuw geïntroduceerde en vaccinachtige stammen.'

'Onderzoeken op het snijvlak van varken en mens zijn ook altijd interessant. Dan gaat het over hepatitis E (leverontsteking) of griep. In de praktijk wordt het varken vaak ziek van de mens, maar omgekeerd kan ook. Mensen streven naar meer zekerheid en veiligheid.'

U bent erg kritisch als het gaat om integrale ketenbewaking. Waarom?

'Wat mij zorgen baart, is dat het soms lijkt alsof de nadruk ligt op het afvinken van lijstjes in plaats van op daadwerkelijke kwaliteit. Ik heb de indruk dat sommige bedrijven gecertificeerd zijn zonder dat dit altijd een reële weerspiegeling is van hun werkwijze.'

Wat is uw advies aan Holland Varken Quality?

'Certificeer, maar straal tegelijkertijd uit waar het ketenkwaliteitssysteem Holland Varken voor staat: betrouwbaarheid, vakmanschap en kwaliteit. Als sector moet de varkenshouderij laten zien dat we willen investeren in kwaliteit en maatschappelijke waardering. We moeten aangehaakt blijven.'

U bent op veel bedrijven in binnen- en buitenland geweest. Wat moet in Nederland echt anders?

'De huisvesting van varkens. Dat is een tanker die om moet. Het klimaat is in nog te veel stallen ondermaats als het gaat om luchtkwaliteit, ammoniak in het bijzonder, en tocht. Bij dragende zeugen staan boxen nog te vaak dicht. En de overgang naar vrijloopkraamhokken had voor mij ook veel eerder gekund. Het kan gewoon.'

'De makke is dat wij een exporterend land zijn en moeten concurreren met landen die vleesvarkens veel goedkoper op de markt kunnen zetten. Dat is ook de reden waarom we proberen om zo efficiënt mogelijk te produceren. Elke vierkante meter kost geld.'