'Geld zonder plan, dat is geen beleid'

Column Politiek Gerben Boom 02 jun 2025 om 10:45uur

Vernietigend. Zo werd het rapport van de Europese Rekenkamer over het functioneren van het Coronaherstelfonds genoemd. Het fonds uit 2020 blijkt achteraf inefficiënt, niet transparant en vooral niet doelgericht te zijn. Een van de belangrijkste aanbevelingen: dit herstelfonds mag nooit als blauwdruk dienen voor de toekomstige Europese begroting. Maar precies dat dreigt nu wel te gebeuren.

%27Geld+zonder+plan%2C+dat+is+geen+beleid%27

Deze zomer presenteert de Europese Commissie de nieuwe voorstellen voor de meerjarenbegroting vanaf 2027, met daarin naar verwachting grote veranderingen. In die nieuwe voorstellen staat ook het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) op de tocht. Want, waar het GLB decennialang een eigen beleidskader en bijbehorend budget kende – goed voor zo'n 30 procent van de totale Europese uitgaven – lijkt nu een trendbreuk op komst.

De ministers van Financiën pleiten voor zogeheten 'single envelopes': lidstaten ontvangen een grote zak geld vanuit Brussel en mogen vervolgens zelf bepalen waar ze het aan besteden. Wat ooit begon als een sterk gezamenlijk landbouwbeleid van de toenmalige Europese Economische Gemeenschap (EEG) – nu de Europese Unie – dreigt daarmee te verworden tot een nationale carte blanche.

Dat is niet alleen een potentieel bestuurlijk fiasco, maar het is ook inhoudelijk totaal onlogisch. De kracht van het GLB is juist het collectieve. Gelijke regels, gelijke eisen, gelijke steun. Dat zorgt voor stabiliteit, voedselzekerheid en een eerlijk speelveld in de interne markt. Laat je dat los, dan ontstaat er ongelijkheid tussen boeren in verschillende lidstaten.

Het is niet alleen een potentieel bestuurlijk fiasco, het is ook inhoudelijk totaal onlogisch

Gerben Boom, portefeuillehouder Internationaal bij het NAJK

Juist daarom is het opvallend dat Nederland in de Europese Unie steeds harder pleit voor minder financiële afdrachten, terwijl het kabinet in eigen land blijft hameren op een 'gelijk speelveld' en 'minder nationale koppen'. Dat is A zeggen en B doen.

Voor een echt gelijk speelveld is een gezamenlijke Europese aanpak nodig. Dat geldt al helemaal voor de land- en tuinbouw, een sector waarin landen elkaar kunnen versterken. Het GLB is (niet alleen maar) een bureaucratisch monster, maar ook een belangrijk fundament onder de Europese samenwerking. Wanneer we dat fundament loslaten, verliezen we niet alleen regie. We raken ook de basis van een verenigd Europa kwijt.