'Keuze tussen west en oost hangt af van een handvol stemmers'

Eenmaal in Oekraïne ervoer ik een matig wegdek, mensen op de weg en veel vlaggen, onder andere op kerkhoven met vers gedolven oorlogsgraven. Terug in de Europese Unie reis ik met 150 kilometer per uur over een lege vierbaansweg. De netto 150 miljard euro aan Europese subsidies sinds 2004 maken het verschil.

Onze Oekraïense collega's hielden vorig weekend hun adem in vanwege belangrijke Europese verkiezingen: de presidentsverkiezingen in Polen en Roemenië. Beide landen grenzen aan Oekraïne. Dit ging dus over steun aan het land. Beide landen zijn voor Oekraïne onmisbaar voor de landbouwexport. Zonder hen zit het land klem.

De keuze tussen oost en west hangt echter af van een handvol stemmers. In Polen gaat het nu nog tussen Rafal Trzaskowski en Karol Nawrocki. Die laatste ging naar het Witte Huis en sprak met president Donald Trump. Nawrocki kwam daar beter uit dan Zelensky, die op bezoek bij de Amerikaan werd gevraagd waarom hij geen pak droeg.

Op TikTok leidde het tot reacties. Filmpjes van Oekraïners die bij het luchtalarm hun nette 'schuilkelderpak' aantrekken, alvorens zich naar de schuilkelder te haasten. Humor is de laatste verdedigingslinie, zeggen ze. Op 1 juni horen ze hoe het uitpakt in Polen, en dat is geen humor.

In Roemenië is de situatie vergelijkbaar. De 'TikTok-verkiezingen' van 24 november werden geannuleerd nadat de extreemrechtse kandidaat Calin Georgescu won. Volgens rechters bevoordeeld door een TikTok-campagne, georganiseerd door Rusland. Maar vorig weekend won dankzij een grote opkomst de pro-Europese Nicusor Dan.

Maga-wereld van Trump

Politici die naar het oosten hangen en zelfs Russische propaganda verspreiden, passen bij de Maga-wereld van president Trump. Tegen 'elite' en immigratie. Protectionisme, nationalisme. Simpele antwoorden op complexe problemen. Samenzweringstheorieën. De Europese Unie heeft hier onvoldoende antwoord op. Met kandidaten als Nawrocki en George Simion wordt dat steeds lastiger.

Twintig jaar na de uitbreiding van de Europese Unie lijken mensen moe te zijn. Centraal-Europa lijkt afscheid te willen nemen van West-Europa. Het democratische en sociale Europese model staat verder onder druk. Wat dat betreft wordt Donald Tusk gezien als succesvol politicus. Hij wint nog steeds en bestrijdt populisten. Op dit moment houdt de Europese Unie zich daardoor staande. Maar de volgende test komt al in 2027, met verkiezingen in Polen en Frankrijk. Hopelijk is de weg naar Lviv dan nog open.