Boeren op excursie: 'Mooi wonen hier, als je houdt van weids'

Er hangt een licht opgewonden sfeer in de groep bij de touringcar aan de rand van het Overijsselse Holten. Hoewel bij veel aanwezigen de grijze haren behoorlijk prominent zijn, is het schoolreisjesgevoel niet ver weg. Miranda Nolten van VKON, de organisatie die met De Land Bouwers de excursie naar Groningen organiseerde, heeft tassen met appelkoeken en thermosflessen met koffie en thee mee.

Het gezelschap, vijftien man in de bus en zes die met eigen vervoer naar het Noorden gaan, is op weg naar twee boeren die hun bedrijf op een radicaal andere manier organiseren dan gebruikelijk. Dat is precies wat VKON de boeren wil laten zien. En het is wat Bas Schottink en Marga Maat naar zoeken.

Het veehouderijbedrijf van het jonge stel op Landgoed Twickel bij het Overijsselse Delden is bijna biologisch en ze willen graag leren van andere boeren.

'Ik ben opgeleid als carrosseriebouwer', zegt Schottink. 'Marga en ik hebben geen agrarische opleiding. Ik ben een beetje in het bedrijf van mijn vader gerold. Eerst helpen met melken en ik ben het steeds leuker gaan vinden. Door de tijd heen heb ik mijzelf aangeleerd wat nodig was.' Misschien ook daarom zijn de twee benieuwd naar de twee innovatieve boeren in Groningen.

Gedurende de heenweg gaat het over van alles in de bus. Er wordt gekletst over koor, want een paar deelnemers houden van zingen. Er wordt gebeld over de subsidieregeling heggen, want wat als je minstens 200 meter heg moet planten om in aanmerking te komen en het beoogde perceel is 200 meter lang, ben je dan inderdaad goed bezig?

Verschil met Twente

Na de stad Groningen valt het verschil op met Twente, waar veel busreizigers vandaan komen. 'Mooi wonen hier', klinkt het bewonderend. 'As ie holt van de weidsheid', wordt geantwoord.

De bus is bijna bij Boerderij Edzemaheerd van melkveehouder Agnes de Boer in het Noord-Groningse Leens als het misgaat. Wegwerkzaamheden. De bus moet een andere route zoeken. Over de smalle weggetjes raakt de routeplanner het spoor bijster.

'As wi-j allemaol een betjen duwt, kriegen wi-j de bus wel gekeerd as i-j vastlup', grapt iemand achterin. Met De Boer aan de telefoon leidt Nolten de buschauffeur naar de plek van bestemming. Daar wachten de excursiedeelnemers die met eigen vervoer kwamen.

Eén keer per week voeren

De Boer doet het echt anders dan de meeste melkveehouders. De 65 melkkoeien krijgen het hele jaar door gras van eigen grond. Voeren gebeurt één keer per week, op dinsdag, vertelt ze in de schuur uit 1870. Melken gaat met de robot.

Op achttienjarige leeftijd nam De Boer noodgedwongen het bedrijf over, nadat haar vader plotseling overleed. 'Ik heb weleens huilend in de melkstal gestaan', zegt ze eerlijk. 'Maar ik heb er wel doorzettingsvermogen van gekregen. Hoe vaak ik niet heb gehoord dat ik het op mijn manier niet zou redden. Als vrouw in het vak heb je nog steeds te maken met vooroordelen.'

Het bedrijf is nu financieel kerngezond. De ondernemer heeft amper schulden en is vrijwel zelfvoorzienend met voer van eigen grond en mest van eigen koeien. 'Ik heb nooit iemand aan de deur, want aan mij valt niets te verkopen', lacht ze.

Vragenvuur

Eenmaal in de woonkamer barst het vragenvuur los. De Boer, zittend op tafel met bungelende benen, wil eerst weten hoeveel gasten er 'van de boer' komen. Dat is toch wel de meerderheid. Dan wie een boerenbedrijf heeft. Dat is maar een handjevol. De rest van de gasten zit tegen beleid en voorlichting aan.

Het maakt de vragen niet minder praktisch. Hoeveel melk geven de koeien? ('6.000 liter'); Kan ze genoeg gras van eigen grond halen? ('Jazeker, er wordt nooit brok bijgevoerd.'); Wanneer maait ze de eerste snede? ('Voor 10 mei, anders zitten we met regen en geklooi.')

Heel anders is het op Zandhoeve Holsteins van Jan Pieter van Tilburg in Hellum, 40 kilometer naar het zuiden. Het bedrijf met 175 melkkoeien en 83 stuks jongvee lijkt op het eerste gezicht weinig bijzonders. Tot Van Tilburg begint uit te leggen. De boerderij blijkt een grote energiecentrale met zonnepanelen en windmolens.

Maar dat is niet het bijzondere. Het bedrijf en het woonhuis worden helemaal verwarmd door melk en mest. Dat laatste zorgt er door een ingenieus mestkoelsysteem ook nog eens voor dat de methaanuitstoot met 70 tot 95 procent is gereduceerd.

Van Tilburg laat in de kleine ontvangstruimte een indrukwekkend schema zien van leidingen die hij allemaal kan controleren via zijn telefoon. In een lage kelder staat de trots van het bedrijf: een opvangvat en een warmtewisselaar vallen meteen op. 'De warme melk uit de koe wordt in het vat gebufferd en gaat dan langs de warmtewisselaar waar het de warmte afgeeft die wij gebruiken', legt de melkveehouder uit.

Dat is niet vanzelf gekomen, vertelt de boer aan zijn publiek. Het verhaal is doorspekt met passages als 'ze zeiden dat het niet kon, maar ik zie dat het werkt' en 'we hebben het doormidden geslepen en er gewoon een stuk tussen gezet. Dat bleek gewoon te werken.' Voor de technofoob is de manier-Van Tilburg niet weggelegd.

Op de terugweg is het rustig in de bus. Iedereen vond de excursie leerzaam. Maar boeren op de vruchtbare Groningse klei is wat anders dan de zandgronden in oostelijk Overijssel. Schottink heeft zeker inspiratie opgedaan: 'Het was interessant. Agnes laat zich de kop niet gek maken. Die redt het nog lang.'