Zoektocht naar nieuwe Europese balans

Europa leeft. Die conclusie valt te trekken uit de hoge opkomst bij de Europese Verkiezingen. 51 procent van de Europeanen stemde tegen 43 procent vijf jaar geleden. Dat er wat te kiezen viel tussen links, rechts, groen of EU-kritisch heeft veel mensen naar het stemhokje gelokt. Ook het rommelige verloop van de brexit heeft veel stemmers doen inzien dat een gang naar de stembus ertoe doet.

Gevolg van de hoge opkomst is wel dat de sinds 1979 geldende machtsbalans in het Europees Parlement is doorbroken. Het blok van christendemocraten EVP (CDA) en sociaaldemocraten S&D (PvdA) zag de meerderheid van 404 zetels veranderen in een minderheid van 326 zetels (voorlopige uitslag).

Voor de hand liggende coalitiepartijen

Het blok met traditioneel een meerderheid moet op zoek naar steun. De meest voor de hand liggende coalitiepartijen zijn Alde (VVD en D66) of De Groenen (GroenLinks), die beide zetelwinst boekten.

Maar eerst moet het ‘spel rond de poppetjes’ worden afgerond, zegt Klaas Johan Osinga, beleidsspecialist van LTO Internationaal. ‘Het is nog te vroeg om over coalitievorming te praten. De EVP zal even pas op de plaats maken want heeft met de Duitse CDU veel verloren. Aan de andere kant is de kans niet groot dat de sociaaldemocraten snel een akkoord met Alde sluiten.’

Nieuwe voorzitter

Het belangrijkste ‘poppetje’ dat Brussel ook als eerste moet kiezen, is de opvolger van voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie (EC). Genoemd worden S&D-lijsttrekker Frans Timmermans en zijn EVP-collega Manfred Weber. Timmermans fractie is niet de grootste geworden en Weber heeft in zijn thuisland Duitsland verloren. Dit staat beider benoeming in de weg.

In het oude Europees Parlement stond de Alde-fractie bekend als links-liberaal. De vraag is of dat met de invloed van de partij En Marche! van de Franse president Emmanuel Macron zo blijft. Dankzij dit nieuwe lid stoomde Alde op naar 109 zetels.

De Groenen

Dan zijn er nog De Groenen die in Nederland en Duitsland zetels wonnen. De Nederlandse lijsttrekker Bas Eickhout bespeurt een ‘groene golf’ in Europa. Die Grünen kregen in Duitsland de stem van ruim een op de vijf kiezers. ‘Ongelofelijk veel’, reageert Eickhout.

Op het gebied van klimaat, sociaal beleid en democratie moet Europa echt stappen maken, vindt Eickhout . ‘Iedereen ziet dat nu rekening moet worden gehouden met De Groenen. Dat is heel goed nieuws.’

Akkoord met Alde?

Ondanks de winst van De Groenen acht Osinga het goed mogelijk dat EVP en S&D het toch op een akkoord gooien met de liberale Alde. Als dat gebeurt, zou het Osinga niet verbazen als Macron met brexit-onderhandelaar en C
christendemocraat Michel Barnier op de proppen komt om Juncker op te volgen. ‘Dat kan het scenario zijn waarin Frankrijk en Duitsland elkaar vinden.’

De nieuwe voorzitter moet vervolgens aan de slag om 27 nieuwe EU-commissarissen te kiezen. De huidige landbouwcommissaris Phil Hogan, wiens eigen partij in Ierland als winnaar uit de verkiezingen kwam, ambieert een tweede termijn, liet hij al weten. Of dat landbouw wordt, betwijfelt Osinga.

‘Dat is niet gebruikelijk. Misschien komt Hogan in aanmerking voor de post Internationale Handel. Gezien zijn vele reizen als landbouwcommissaris past dat hem wel. Het is echter de vraag of de Fransen hem zien zitten, wellicht is Hogan te liberaal voor Macron’, schat Osinga de kansen voor Hogan in.

Eerste zitting nieuwe Europees Parlement

De eerste zitting van het nieuwe Europees Parlement (EP) is op 2 juli. Ruwweg twee derde van de leden is dan nieuw. In theorie is het mogelijk dat het nieuwe EP beslissingen van het vorige parlement opnieuw onder de loep neemt.

Naast De Groenen is ook de fractie van de Euro-critici met de Brit Nigel Farage en de populisten met de Italiaan Matteo Salvini gegroeid. Zij zien wellicht hun kans schoon om nog eigen accenten te zetten.

‘Ik verwacht niet dat er opeens beleid wordt teruggedraaid’, zegt Osinga. ‘Dat is heel ongebruikelijk. In principe heeft de landbouwcommissie een standpunt ingenomen over het GLB. Daarover wordt in september en oktober door het parlement gestemd.

Voorstellen vanuit milieucommissie

‘Het is mogelijk dat er vanuit bijvoorbeeld de milieucommissie nog voorstellen komen. Dan kan er nog getornd worden aan bijvoorbeeld het percentage dat in de eerste pijler van het GLB besteed wordt aan de ecoregelingen.’

Tijdens de Europese debatten die LTO in aanloop naar de verkiezingen hield, zag Osinga op gebied van de land- en tuinbouw grote overeenkomsten tussen partijen. ‘De Groenen bijvoorbeeld zien echt wel het nut in van handelsverdragen voor de landbouw. Maar ze zijn wel voor een gelijk speelveld. Producten die de EU importeert, moeten aan dezelfde eisen voldoen voor klimaat en milieu als de Europese producten’, zegt Osinga.