Onrust bij boeren over werelderfgoed

Lange smalle kaarsrechte wegen met bomenrijen erlangs en kleine landarbeiderswoningen, ook wel koloniewoningen genoemd, naast grotere monumentale hoeves, tekenen het landschap tussen Frederiksoord, Vledderveen, Wilhelminaoord en Willemsoord. Een bijzonder landschap met een bijzondere geschiedenis die teruggaat tot 1818.

Zo bijzonder is het gebied dat de overheid het in zijn geheel wil veiligstellen voor het nageslacht, het liefst via een officiële status als Unesco cultureel werelderfgoed. Het proces richting een officiële aanvraag loopt al sinds 2009 en moet in 2018 tot een erkenning leiden, als twee eeuwen Koloniën van Weldadigheid wordt gevierd.

De Unesco-aanvraag beslaat de drie zusterkolonies Veenhuizen, Frederiksoord en Ommerschans en twee in België. De boeren rond Frederiksoord kregen argwaan, toen anderhalf jaar geleden bleek dat bij Balkbrug een zone was ingetekend om het landschap rond het kerngebied Ommerschans te beschermen. Dan speelt het hier mogelijk ook, concludeerde Herbert van Hummel.

Van Hummel is melkveehouder in het buitengebied van de voormalige kolonie Frederiksoord. Toen hij er als plaatselijk LTO Noord-bestuurder naar informeerde, probeerde de stuurgroep die de Unesco-aanvraag begeleidt hem gerust te stellen: het zou zo'n vaart niet lopen.

Klankbordgroep

Toch nam Van Hummel namens zijn organisatie plaats in de klankbordgroep. 'Toen die later kaarten kreeg voorgelegd, schrok ik pas echt. De beschermingszone bij Frederiksoord bleek op papier ineens vier keer zo groot als eerder werd gezegd, wel 4.600 hectare. Zo'n zone voelt als een claim. Het maakt je argwanend en wantrouwend.'

Het blijkt maar weer dat je altijd verschrikkelijk alert moet zijn, stelt medeoprichter Henk Hop van de belangenvereniging vast. 'De overheid is goed in het claimen, maar ze komen het je niet vertellen', zegt de melkveehouder uit Willemsoord.

Akkerbouwer en bollenteler Hans van der Heijden uit Vledder knikt instemmend: 'Eerst de natuurzones van het Drents-Friese Wold; die werden twee keer zo groot. Dan bufferzones eromheen, waar drainage en oppompen van beregeningswater aan banden is gelegd. En nu dus een zone voor het Unesco-project. De overheid schuift maar op en claimt maar wat.'

Krachten bundelen

De boeren besloten de krachten te bundelen in een belangenvereniging om een zo groot mogelijke vuist te kunnen maken. Inmiddels hebben 41 collega's en 61 grondeigenaren ingetekend.

Uit strategisch oogpunt besloot de groep mee te gaan in het proces. Zo houd je de vinger aan de pols, zegt melkveehouder Aad Kester uit Noordwolde.
Het eerste doel was de zone aangepast te krijgen, vertelt Hop. 'Al bleek de stuurgroep niet vatbaar voor onze kritiek, we vinden dat we recht van spreken hebben. Het gaat om een agrarisch gebied, een voormalige landbouwkolonie nota bene. Het Unesco-protocol schrijft voor dat er voor een aanvraag draagvlak moet zijn in het gebied.'

De stuurgroep stelde in de gesprekken die volgden dat de landbouwkoloniën echt wel agrarisch zouden blijven. Hop: 'Maar wat is agrarisch? We voelen ons nu nog beschermd door het huidige bestemmingsplan, maar wat komt er in de toekomstige plannen te staan? Hoe moeten we straks na 2018 verder?'

Convenant

Toen harde toezeggingen daarover uitbleven, en wel een convenant werd voorgesteld, schakelden de boeren een advocaat in om de tekst daarvan te beoordelen. 'Het hele project lijkt bedoeld als marketing om meer toeristen te trekken. Dat is goed voor de recreatiesector, maar wij worden er niet beter van', stelt Van der Heijden vast.

Volgens Hop kwam de doorbraak vorige week, toen de stuurgroep, waarin ook de drie gemeenten zitten, voorstelde de zonering niet in toekomstige bestemmingsplannen op te nemen. 'Daarmee was de kou uit de lucht en werd een deel van onze zorgen weggenomen. We denken nu het maximale te hebben bereikt.'