Slootwater soms niet zoeter met doorspoelen

Arno de SnooIn het onderzoeksprogramma Kennis voor Klimaat zijn oplossingen gezocht voor de gevolgen van klimaatverandering. Tijdens het onderzoek van zeven jaar bleek dat er niet genoeg kennis op lokale schaal is.
Als voorbeeld noemen de onderzoekers het doorspoelen van sloten met zoet water uit de Rijn, met als doel te voorkomen dat ze te zout worden. ‘Nooit was goed onderzocht hoe effectief dat is’, zegt onderzoeker Joost Delsman van Deltares. ‘Wij hebben dat gedaan, tot op slootniveau. We weten nu dat doorspoelen niet overal hetzelfde resultaat oplevert.’
Vooral in de Nederlandse kustgebieden zorgt zoute kwel voor hoge chlorideconcentraties in het oppervlaktewater. ‘Dat is nadelig voor de landbouw, omdat gewassen hierdoor zoutschade kunnen oplopen. Een van de technieken die gebruikt worden om verzilting tegen te gaan, is doorspoelen: zoet water inlaten waardoor het zoute water wordt verdund. Deze maatregel kost landelijk ongeveer 20 procent van de totale watervraag.’
Delsman ontwikkelde een methodiek om te meten hoe effectief doorspoelen is. Hij concludeert dat het ingelaten zoete water niet overal even ver komt. ‘Het effect verschilt per gebied en is afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden.’

Zoute wellen

Bij een proef in de Haarlemmermeerpolder bleek dat sommige sloten nauwelijks zoeter worden tijdens het doorspoelen. Delsman: ‘Binnen enkele honderden meters vanaf het inlaatpunt kan het water al te zout zijn voor beregening. Dat komt door de aanwezigheid van zoute wellen: gaten in de bodem waardoor zout grondwater heel snel naar de oppervlakte stroomt. Daar kan doorspoelen niet tegenop. Bovendien blijkt het doorspoelwater maar een deel van de sloten te bereiken.’
Delsman onderzocht ook de invloed van droogte op het doorspoelen van sloten. Wat blijkt? Tijdens een periode van droogte is er soms juist minder doorspoelwater nodig dan na een flinke regenbui. ‘Dit komt vooral voor in gebieden met ondiep zout grondwater, zoals de Hollandse eilanden, Friesland en de Noord-Hollandse polder Schermer’, zegt Delsman.
‘Tijdens een regenbui dringt het zoete water de grond in en drukt het aanwezige zoute grondwater naar buiten, de sloten in. Er is dan meer water nodig om dit zout te verdunnen. Het is een effect dat maar weinig bekend was.’
De onderzoeker van Deltares pleit tevens voor goede communicatie tussen waterbeheerders en gebruikers, bijvoorbeeld de boeren. ‘Niet alle gewassen zijn even gevoelig voor hoge zoutconcentraties; ook zijn er gewassen die met weinig water toe kunnen. Als bekend is in welke sloten het water zouter is dan in andere sloten, kunnen de boeren daar in hun bedrijfsvoering rekening mee houden.’

Eenvoudig

De meetmethode is zo eenvoudig dat boeren er zelf prima mee overweg kunnen, zegt Delsman. ‘Het is maar een kleine moeite en levert veel nuttige informatie op.’