Zichtbare zuivel vraagt om echte samenwerking

De Rundvee & Mechanisatie Vakdagen in het Overijsselse Hardenberg werden dinsdagochtend officieel geopend met het Nationaal Melkveecongres. Daar benadrukten hoofdredacteur Esther de Snoo van Nieuwe Oogst en vicevoorzitter Jos Verstraten van LTO-vakgroep Melkveehouderij dat de agrarische sector vandaag de dag volop in beeld is.

Die zichtbaarheid brengt niet alleen trots, maar ook druk met zich mee. 'Verbinding maken met de maatschappij vraagt om transparantie', zei Verstraten. 'Maar openheid gaat verder dan een open dag of een keurmerk op de verpakking. Het gaat om laten zien wie je bent als boer, met alle uitdagingen die daarbij horen.'

Toch is transparantie niet vrijblijvend. Data of bedrijfsinformatie delen, voelt voor veel boeren ongemakkelijk. De keerzijde van zichtbaarheid werd tijdens het congres dan ook openlijk besproken: hoe blijf je eerlijk en transparant, zonder jezelf kwetsbaar te maken?

CEO Rik Hoogenberg van ikwileerlijkezuivel.nl bracht het thema terug naar de basis: het verdienmodel van de melkveehouder. Zijn missie is helder: melkveehouders in Natura 2000-gebieden ondersteunen in hun transitie naar een natuurinclusieve bedrijfsvoering met een eerlijk inkomen. 'Ik maak me zorgen om de natuur, maar ik maak me nog meer zorgen om de melkveehouders die daaromheen moeten werken', geeft Hoogenberg aan.

Binnen het initiatief ikwileerlijkezuivel.nl is het streven dat melkveehouders 9 tot 12 cent extra per liter melk voor hun inspanningen krijgen. Acht boeren doen al mee en volgend jaar wordt dat aantal opgeschaald naar vijftig. Ook is er op dit moment een wachtlijst van bijna tweehonderd melkveehouders.

Volgens Hoogenberg ligt er een grote kans voor de groep van ongeveer 1.500 melkveehouders in de Natura 2000-gebieden die nog niet zijn verduurzaamd, maar dat wel willen. Zijn aanpak steunt op drie pijlers: verdienvermogen, juridische borging en natuurinclusiviteit. 'Een koeborstel of een elektrische tandenborstel maakt voor de natuur geen verschil', stelde hij scherp. 'We moeten echte impact belonen, niet schijnoplossingen.'

Alle huismerken natuurinclusief

Hoogenberg pleit voor een nieuw keurmerk of instrument dat duurzame melkveehouders herkenbaar maakt in het winkelschap en waarmee supermarkten boeren kunnen belonen voor hun inspanningen. 'We richten ons nu op huismerken', lichtte hij toe. 'Als alle huismerken boter natuurinclusief zouden zijn, praat je over 1,5 miljoen kilo per jaar. Dat is echte schaal.'

Het initiatief van Hoogenberg toont dat samenwerking binnen de keten loont. 'Ik wil niet concurreren met andere zuivelfabrieken', benadrukte de CEO van ikwileerlijkezuivel.nl. 'We doen dit samen, zoals coöperaties vroeger bedoeld waren.'

Ook Linda Schellekens, lead category management team Zuivel & Kaas bij Jumbo Supermarkten, benadrukte het belang van samenwerking in de keten. Vanuit haar perspectief is er veel winst te behalen in duidelijkheid en efficiëntie. 'De consument wil wel duurzaam kiezen, maar raakt verdwaald tussen alle keurmerken.'

Binnen het zuivelschap ziet Jumbo steeds meer keurmerken die elkaar overlappen of juist tegenstrijdig lijken. Dat maakt het moeilijk om de duurzaamheidswaarde eenduidig te communiceren. Daarom werkt de supermarkt aan een meer gestroomlijnde aanpak, waarin verschillende perspectieven worden samengebracht.

'We willen toewerken naar een werkbaar keurmerk', begon Schellekens. 'Eentje dat niet alleen kijkt naar dierenwelzijn of naar enkel stikstof, maar het hele plaatje meeneemt. Zoals biodiversiteit, milieu en ook de positie van de boer.'

On the way to PlanetProof speelt daarin een centrale rol, maar Jumbo kijkt breder. Ook de herkomst van melk, bij voorkeur uit Nederland, is een belangrijk aspect. 'De consument verwacht een Nederlands pak melk. Daarom willen we de keten kort houden en langdurige afspraken maken met melkveehouders', legt Schellekens uit.

Tijdens de afsluitende paneldiscussie uitten melkveehouders hun zorgen over het delen van data en de toenemende maatschappelijke druk. Sommigen vrezen dat openheid kan leiden tot onbegrip. Toch was vrijwel iedereen het erover eens dat transparantie de enige weg vooruit is, mits er wederzijds vertrouwen en juridische zekerheid zijn.

Het Nationaal Melkveecongres maakte duidelijk dat zichtbaarheid meer vraagt dan communicatie alleen. Het gaat om het bouwen aan vertrouwen, ketensamenwerking en een eerlijk systeem waarin verduurzaming loont. De vraagstelling van Hoogenberg vat het goed samen: 'Voel je je onderdeel van het probleem of onderdeel van de oplossing?'