Sla blijft langer compact en smaakvol door vertraging biologische klok

Nieuws Groenteteelt Job Hiddink 02 sep 2025 om 09:00uur

Bij de veredeling van diverse slarassen is de biologische klok vertraagd. Het effect hiervan is dat sla later doorschiet, waardoor de krop compact en smaakvol blijft. Onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR), Universiteit Utrecht en Dartmouth College hebben ontdekt welk gen dit proces aanstuurt.

Sla+blijft+langer+compact+en+smaakvol+door+vertraging+biologische+klok

Volgens WUR kan deze ontdekking van de onderzoekers helpen bij het selecteren en ontwikkelen van robuustere slarassen. Planten leven net als mensen volgens het ritme van een biologische klok, verklaart plantenwetenschapper Cèlia Anton-Sales van WUR. 'Dit zogeheten 'circadiaans ritme' is een interne cyclus van ongeveer 24 uur die veel processen reguleert. Het zorgt ervoor dat processen in een plant op het juiste moment van de dag en het jaar plaatsvinden.'

Als voorbeeld noemt ze ontkieming, bloei en zaadzetting. 'Wanneer dit ritme wordt verstoord, bijvoorbeeld door veranderingen in licht en temperatuur, kan de zaadzetting stoppen of kan een plant zelfs afsterven. De gevolgen kunnen ingrijpend zijn', stelt Anton-Sales.

Anderzijds kan ontregeling van de biologische klok juist positieve effecten hebben op planten. Een trager circadiaans ritme zorgt er bijvoorbeeld voor dat bij gecultiveerde slarassen de plant langer doorgroeit zonder door te schieten. Anton-Sales: 'Sla kan doorschieten bij warm en zomers weer. Het gewas krijgt dan een lange, bloeiende stengel. Dit wil je niet, omdat de bladeren een bittere smaak krijgen en de stengels taai worden.'

Dankzij de inzichten van dit onderzoek kun je met 91 procent zekerheid voorspellen of een plant vroeg of juist laat doorschiet

Cèlia Anton-Sales, plantenonderzoeker Wageningen University & Research

Bij de selectie van 234 gecultiveerde en wilde slarassen uit de zaadbank van WUR ontdekten de onderzoekers van de drie universiteiten dat bij sommige rassen het gen phytochrome C niet goed functioneert. Dit is een lichtreceptor die licht omzet in een signaal. Volgens WUR is het gevolg van niet goed functioneren een trager ritme en een later moment van doorschieten. 'Het lijkt er dus op dat één gen de hoofdregelaar is van zowel de biologische klok als het doorschieten', stelt Anton-Sales.

De slarassen groeiden in het onderzoek onder gecontroleerde omstandigheden. Camera's registreerden de bladbewegingen om de werking van de biologische klok te kunnen bestuderen. 'Hieruit blijkt dat de verschillende rassen elk een andere klok en ander moment van doorschieten hebben', constateert de plantenwetenschapper.

Volgens Anton-Sales hebben vooral modernere zomerrassen die zijn geselecteerd voor langedagteelt een trager ritme. Deze rassen hadden geen cyclus van 24 uur, maar van 27 en soms zelfs 29 uur. 'Maar we zagen ook rassen met een ritme dat dichter bij de natuurlijke klok zit. Dit betreffen vooral wintersoorten en rassen met stengel- en oliehoudende zaden. Deze rassen schieten eerder door', verklaart ze.

Beter selecteren

Verder meldt Anton-Sales dat het nog niet duidelijk is hoe het gen phytochrome C zo slecht functioneert bij gecultiveerde rassen. Dit zou volgens de plantenwetenschapper op eiwitniveau verder moeten worden onderzocht.

'Dankzij de inzichten van dit onderzoek kun je met 91 procent zekerheid voorspellen of een plant vroeg of juist laat doorschiet. Dat is voor boeren en telers waardevolle informatie', stelt Anton-Sales. 'Daarnaast kunnen veredelaars het gebruiken bij de ontwikkeling van nieuwe rassen. Zo kun je rassen met een hoge stresstolerantie kruisen met rassen met een trage biologische klok, zodat ze beter zijn bestand tegen klimaatverandering en smaak behouden. Ook kun je rassen gericht selecteren op opbrengst per seizoen.'