'De wet is stuk, eerst vergunning anders kan boer niet reduceren'

Chemicus en procestechnoloog Wouter de Heij publiceerde twee lijvige rapporten die een andere analyse geven van de beschikbare data uit stikstofmetingen. Hij werd daardoor een veelgevraagd spreker bij provincies en op boerenavonden. En hij mocht zijn visie delen met de ministeriële commissie Economie en Natuurherstel. Het kort geding van Farmers Defence Force tegen de staat waarin legalisatie van PAS-melders wordt geëist, berust ook deels op zijn bevindingen.

De minister moet haast maken, ze dreigt het politieke momentum te verliezen

Wouter de Heij, chemicus en procestechnoloog

U bestrijdt de theorie dat ammoniak een licht molecuul is dat grote afstanden aflegt. Waar baseert u dat op?

'Ammoniak is licht als je het samenvoegt in een ballonnetje, maar bij 5 microgram per kubieke meter is het verwaarloosbaar klein. Die moleculen rollen als het ware over de grond en slaan dicht bij de bron neer en worden weer opgenomen door gras- of bouwland.'

'Hiervoor heb ik tientallen meetgegevens uit binnen- en buitenland geanalyseerd. Daaruit blijkt dat ongeveer 65 procent van alle ammoniak op boerengrond terechtkomt en dus niet op de natuur. Het AERIUS-model van het RIVM houdt daar geen rekening mee.'

Er is dus wel degelijk een deel ammoniak dat wel uitwaaiert?

'Ja, onder andere in de bufferzones. Als je kijkt naar metingen rondom een stal, dan zie je dat er in de eerste 250 tot 500 meter een bijdrage is vanuit de stal. Waar het lastiger wordt, is het de vraag of de natuur daar kapot van gaat.'

'De Veluwe heeft een lage ammoniakconcentratie. De verzuring daar wordt veroorzaakt door milieubelasting uit het verleden, toen er door auto's nog veel zwavelverbindingen werden uitgestoten. Er is heus wel depositie van ammoniak en stikstofoxide op de heide, maar die kan technisch niet lager worden omdat de ammoniakconcentratie in de lucht daar vergelijkbaar is met die op de Waddenzee.'

U claimt dat afname van dieraantallen de depositie niet doet dalen.

'In mijn tweede rapport bewijs ik dat met vier voorbeelden: het ruimen van 11 miljoen varkens in verband met de varkenspest in 1997, mond-en-klauwzeer in 2001, het fosfaatreductieplan in 2017 en het experiment drie jaar geleden op Schiermonnikoog. Geen van deze casussen leidde tot een waarneembare reductie van de stikstofdepositie.'

'Dit komt doordat ammoniak lokaal blijft hangen en de meetnetwerken niet dicht bij de boeren zitten. De ammoniakconcentratie in de lucht correleert slechts met twee factoren: als het regent, gaat het naar beneden en als het warm is, gaat het iets omhoog. Het volgt gewoon het weer.'

'Ook op Schiermonnikoog volgt het, na drie jaar, nog steeds het weer. Niet meer en niet minder. Het experiment daar had niet mogen plaatsvinden. Het is een duur experiment waarvoor boeren de prijs hebben betaald.'

Geldt dat ook voor de Lbv-regelingen?

'Daarbij is bijna 3 miljard euro gemeenschapsgeld uitgegeven om 1.760 boeren met pensioen te sturen. Boeren uit onder meer Noord-Friesland en Noord-Holland, waar niets aan de hand is. Dat is extreem duur en heeft geen zin. Als je al boeren wilt uitkopen, doe je dat in de eerste 250 en 500 meter rondom kwetsbare natuur. Dan heb je kosteneffectief beleid.'

Hoe kijkt u naar het reductiedoel van 42 tot 46 procent in 2035 van demissionair landbouwminister Femke Wiersma?

'Ik noem het 'denkdwang'. Stikstof is niet de enige drukfactor op de natuur. Er is ook geen sprake van een 'deken van stikstof'. Ja, boven de Gelderse Vallei, de Peel en een stukje Oost-Nederland kleuren de satellietkaarten donkerrood. Daar moet je op sturen.'

'Dit soort reductiepercentages mag je niet landelijk noemen. Laat je dan weer boeren stoppen in Friesland en Zuid-Limburg waar niets aan de hand is? Die 42 tot 46 procent kan het resultaat zijn, maar laten we eerst beginnen in de bufferzones. Er liggen bovendien veel technieken op de plank die echt helpen met emissiereductie, maar door het falend vergunningen- en RAV-systeem onbenut blijven.'

'Met het verhogen van de rekenkundige ondergrens is de minister goed op weg. Wel moet ze haast maken, ze dreigt het politieke momentum te verliezen.'

Wat is er volgens u mis met het RAV-systeem?

'Om op die lijst van emissiereducerende technieken te komen, moet je als ondernemer 500.000 euro meebrengen en vier jaar geduld hebben. Dat kan geen mkb'er opbrengen.'

'Het is een kip-eiverhaal. Boeren willen investeren in emissiereductie, maar de bank geeft geen lening omdat de vergunning uitblijft vanwege het ontbreken van een RAV-code. Emissiereductie begint met vergunningen afgeven. Met onder meer mest aanzuren en koelen zijn aanzienlijke winsten te behalen. Breng dat op gang.'

U was aanwezig bij het kort geding van Farmers Defence Force tegen de staat. Wat vindt u van het besluit om Mobilisation for the Environment (MOB) als belanghebbende partij toe te voegen?

'Ik was daar als toeschouwer, vanuit mijn interesse in dit dossier. In mijn ogen heeft MOB hier geen belang. Het voorzorgsbeginsel speelt hier niet. Als je morgen alle drieduizend PAS-melders legaliseert, komt er geen mol depositie bij.'

'Bij dit soort zaken zie je dat MOB juridisch goed is voorbereid. De milieuorganisatie heeft een grote achterban met goede connecties in het kennisveld. Provincies hebben toch vaak minder goede juristen. Het is ook wat ik boeren adviseer: neem zelf een goede advocaat. Ja, dat kost duizenden euro's. Daar schrikken boeren voor terug. Maar het gaat wel over je bedrijf, je hele hebben en houden.'