Strijd tegen zwarte spikkel begint al in teelt

Achtergrond Akkerbouw Jorg Tönjes 26 nov 2019 om 06:36uur

Met late oogsten in een nat najaar is zwarte spikkel een punt van zorg voor telers en de handel in verse, verpakte aardappelen. Het is een probleem dat al jaren speelt. Met chemie zal het niet verdwijnen. Kenners zeggen dat zorgvuldig bodembeheer, voorkomen van schimmelgroei in het teeltseizoen en bewaring en schoon uitgangsmateriaal de beste remedie is.

Strijd+tegen+zwarte+spikkel+begint+al+in+teelt

Dit najaar kaartte teeltspecialist Bert Westhoff van BASF de situatie rondom de schimmelziekte zwarte spikkel aan. Westhoff sprak hierover op een kennisbijeenkomst. Zijn belangrijkste boodschap was dat zwarte spikkel veel meer gezien moet worden als een gewasziekte. Deze tast de knollen aan en is daarmee een kwaliteitsbedreiging. Maar de ziekte tast ook het gewas aan. En dat kost opbrengst.

Voor telers en onderzoekers is onduidelijk hoe groot de impact van de schimmel is. De knolaantasting lijkt op de symptomen van zilverschurft en ontstaat veelal onder dezelfde omstandigheden. Laboratoriumonderzoek kan aantonen in hoeverre een knol door zilverschurft en zwarte spikkel aangetast is.

Om het even

Voor de consument is het op het oog hetzelfde. Daarom is het voor de omzet van verpakkers van verse, gewassen tafelaardappelen om het even welke schimmel de oorzaak is. Het is links- of rechtsom van belang om een aantrekkelijke aardappel in het schap te presenteren.

Na rooien moeten aardappelen vooral snel worden gedroogd

Wim van de Ree, directeur van Nedato

De aandacht van agrarische media voor zwarte spikkel in dit najaar hangt niet samen met een toename van het probleem. Onderzoeker Huub Schepers van Wageningen University & Research (WUR) en Research Open Teelten in Lelystad gaat er voorlopig vanuit dat zwarte spikkel al jaren speelt en dat de ernst niet toegenomen is. 'Daarvoor zou je eerst eens moeten inventariseren en monsters moeten nemen op allerlei plekken.'

Oud onderzoek

Gericht onderzoek deed WUR jaren geleden in opdracht van het, toen nog bestaande, productschap. Schepers refereert aan een rapport van onderzoeker Kees Bus van vijftien jaar geleden. 'Sinds die tijd deden we alleen wat contractonderzoek voor bedrijven. Soms willen firma's weten of er een nevenwerking van een middel bestaat op zwarte spikkel.'

Schepers kan zich voorstellen dat intensief gebruik van fungiciden invloed heeft op de selectie van plantpathogene schimmels. Of dat het gewas gevoeliger wordt voor zwarte spikkel, als andere organismen die ziektes onderdrukken (antagonisten) onvoldoende bijdragen aan de weerbaarheid van grond en gewas.

Op het proefbedrijf van WUR in Westmaas bleek dit jaar dat de aardappelen die in augustus gerooid werden grotendeels vrij waren van zwarte spikkel. Daarna volgde een natte periode. De aardappelen die meer dan een maand later gerooid werden, hadden volgens bedrijfsleider Marcel Tramper heel vaak zwarte spikkel.

-----EMBEDCODE TWEET-----
<blockquote class='twitter-tweet'><p lang='nl' dir='ltr'>Aardappelspecialisten uit het zuiden bekijken in Westmaas de resultaten van het fungicide <a href='https://twitter.com/hashtag/Allstar?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw'>#Allstar</a> tegen <a href='https://twitter.com/hashtag/rhizoctonia?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw'>#rhizoctonia</a> <a href='https://twitter.com/hashtag/zilverschurft?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw'>#zilverschurft</a> <a href='https://twitter.com/hashtag/zwartespikkel?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw'>#zwartespikkel</a>. Collega Agnita laat de ziektenbeelden zien <a href='https://twitter.com/hashtag/kennisdelen?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw'>#kennisdelen</a> <a href='https://twitter.com/hashtag/akker?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw'>#akker</a> <a href='https://t.co/5lZl3dO73r'>pic.twitter.com/5lZl3dO73r</a></p>— BASF Agro Nederland (@BASFagronl) <a href='https://twitter.com/BASFagronl/status/1186644855612739585?ref_src=twsrc%5Etfw'>October 22, 2019</a></blockquote> <script async src='https://platform.twitter.com/widgets.js' charset='utf-8'></script>

Goede adviezen

Tramper wil analyseren welke factoren van invloed zijn op de schilziekte en leren van de situatie. Daarmee hoopt hij goede adviezen voor telers te kunnen opstellen.

Directeur Wim van de Ree van tafelaardappelleverancier Nedato uit Oud-Beijerland zegt dat de verpakkers het complex zilverschurft-zwarte spikkel al jaren beschouwen als vijand nummer 1 voor kleinverpakkers. Zeker na het wassen van de aardappelen. 'Op het blote oog is het verschil tussen de schimmels moeilijk te zien. Vooral in natte jaren vinden we het. En het is ook al meer dan twintig jaar een probleem', zegt Van de Ree.

Chemie lost niets op

De Nedato-directeur stelt dat er geen chemische oplossing is. Een enkel middel heeft misschien een lichte nevenwerking op zwarte spikkel, maar dat gaat de situatie niet veranderen. 'We moeten het aanpakken in de totale keten van pootgoed, grond en bewaring. Je moet proberen vochtige omstandigheden in de bewaring te vermijden.'

In Lelystad doen bedrijven elk jaar onderzoek met middelen en rassen. Medewerkers van het proefbedrijf scoren de besmettingen en testen in het lab welke pathogenen de schilaantastingen veroorzaken.

Advies

Volgens Van de Ree is het aan de telers om continu op te letten dat er geen schimmelgroeibevorderende omstandigheden optreden. 'Begin al met schoon pootgoed', tipt hij. 'Je kunt vochtige situaties in het veld niet voorkomen. Maar na het rooien moet je vooral snel drogen. Zorg dat er geen condens in de bewaring ontstaat. Als je partijen in de bewaring krijgt met verschillende vochtgehaltes, moet je snel homogeniseren. Droog ze en houd ze droog. Ventileer intern en zet de kachel er 's nachts voor.'

Het wassen is een risico op zich, maar de consument wil tegenwoordig nu eenmaal een schone aardappel zonder grond, zegt Van de Ree. 'Ook hier is het oppassen voor de verpakker. Het kan heel erg worden in tien dagen na het verpakken.'

Uiteindelijk denkt Van de Ree dat de weerbaarheid van de teelt omhoog moet om de zwarte spikkel verder terug te dringen. Met compost, groenbemesters, een ruime vruchtwisseling, de juiste bouwplansamenstelling en het stimuleren van antagonisten kan op termijn – misschien over tien jaar – een sterker gewas bijdragen aan een schone knol. 'Dat noemen wij Aardappelteelt 2.0.'

Schimmel met veel waardplanten

Zwarte spikkel wordt veroorzaakt door de schimmel Colletotrichum coccodes. De schimmel kan de knollen en het gewas bij aardappelen infecteren en zich vermeerderen, met name onder vochtige omstandigheden. Aardappel is een van de vele waardplanten die de schimmel heeft. In de glastuinbouw besmet de schimmel andere gewassen, zoals tomaat en aubergine of komkommerachtigen en boonachtigen. In uien veroorzaakt de schimmel dode plekjes in het blad, gedraaide bladen en bleke uien. Deskundigen nemen aan dat zwarte spikkel in de grond lang en onder koude omstandigheden kan overleven in de vorm van sclerotiën. De schimmel gedijt bij temperaturen boven de 25 graden, en 10 graden daarboven en -onder. Waarschijnlijk verlaagt een schimmelbesmetting de opbrengst, doordat het gewas vroeger afsterft. Zwarte spikkel veroorzaakt daarmee meer dan enkel een lage schilkwaliteit.