'Piek rode lebmaagworm houdt langer aan'

'De rode lebmaagworm zorgt elk jaar voor veel problemen. Het is naast kreupelheid een van de belangrijkste aandoeningen waar schapenhouders ons voor benaderen', zegt dierenarts Margit Groenevelt van Schapendokter.nl.

Groenevelt constateert dat de rode lebmaagworm (Haemonchus contortus) met name de laatste tien jaar voor moeilijkheden zorgt. Dat constateert ook Gezondheidsdienst voor Dieren (GD). 'De rode lebmaagworm worm komt de laatste decennia steeds meer voor in ons land. Dat is vreemd, want het is een tropische wormsoort. In landen om ons heen komt haemonchose minder voor', schrijft GD op zijn site.

Vanaf begin juli zijn meerdere lammeren voor pathologisch onderzoek bij GD aangeboden, waarbij haemonchose, de ziekte die de rode lebmaagworm veroorzaakt, is vastgesteld. Door de huidige warmte en vochtigheid gedijt de tropische worm goed in Nederland. 'De piek is nu niet heftiger, maar houdt wel langer aan', zegt Groenevelt.

Levenscyclus

De levenscyclus van de worm vindt plaats in de lebmaag van het schaap. Daar zit de haard. Hier scheiden wormen eitjes uit, wel 5.000 tot 15.000 per dag. Bij een temperatuur van 25 tot 30 graden kunnen die eieren zich binnen twaalf dagen ontwikkelen tot infectieuze larven. Bij lagere temperaturen duurt dat 21 dagen. Is het kouder dan 12 graden, dan ontwikkelt een ei zich niet meer.

In de winter gaan alle eitjes in de weilanden dood. Maar in de lebmaag van de schapen blijven de larven leven. 'Ze gaan in een soort winterslaap. Rond de lammerperiode, als het schaap een verminderde weerstand heeft, worden ze wakker. Schapen kunnen in deze periode wel 8.000 tot 9.000 eieren per gram mest uitscheiden.'

Volwassen wormen zetten zich vast in de lebmaagwand en zuigen zich vol bloed. 'Een volwassen worm zuigt wel 0,05 milliliter bloed per dag op', stelt de dierenarts. 'Bij een ernstige infectie kan een schaap soms wel 200 milliliter bloed per dag verliezen. Daardoor ontstaat bloedarmoede bij het dier.'

Vocht tussen kaken

In eerste instantie kan het schaap een tekort aan bloed wel aan. Maar als het om grote hoeveelheden gaat, verzwakt en vermagert het dier snel en kan het sterven. In het laatste stadium valt vaak op dat er vocht tussen de kaken ophoopt, veel mensen herkennen dit ook als een ernstige rode lebmaagworminfectie.

In tegenstelling tot de 'gewone' maagdarmwormen, zorgt de rode lebmaagworm niet voor diarree. Het kan daarom lijken alsof de koppel in orde is, totdat er dieren zo verzwakt zijn dat ze achterop raken of dood gevonden worden.

Daarom raadt Groenevelt aan alert te zijn. 'Controleer minimaal eens per week het slijmvlies van de ogen van je schapen. Kijk in het derde ooglid. Dat moet rozerood zijn. Als je dit regelmatig bij je schapen doet, zie je vanzelf wanneer de kleur afwijkend en bleek is.'

Maandelijks mestonderzoek

Verder adviseert Groenevelt om maandelijks mestonderzoek te doen. Bij stijgende eitellingen (tussen de 700 en 1.000 eieren per gram mest) is een tweewekelijks mestonderzoek aan te raden. 'Je kunt dat laten doen door je dierenartspraktijk, maar schapenhouders doen dat ook steeds vaker zelf met een microscoop. Dat is vrij simpel.'

GD adviseert om alleen met een ontwormmiddel te behandelen als daar op basis van het mestonderzoek aanleiding voor is. Want onnodige behandelingen werken resistentieontwikkeling in de hand.

Resistent

Daar hamert Groenevelt ook op. 'We hebben meerdere voorbeelden van bedrijven die al jarenlang kampten met de rode lebmaagworm. De situatie werd ernstiger zodra het warme weer toesloeg. We zijn toen mestcontrole gaan uitvoeren en het bleek al snel dat de gebruikte middelen niet of nauwelijks werkzaam waren.'

Nadat de schapen met een ander ontwormmiddel werden behandeld, daalden de eitellingen vrijwel altijd. Ook vielen er minder dieren uit en konden de bedrijven jaarlijks toe met minstens één behandeling minder.

'Bij zo'n mestcontrole moet je een verbetering zien van minstens 95 procent. Telde je eerst 1.000 eitjes per gram mest, dan moeten dat er na het ontwormen maximaal 50 zijn. Anders is het middel onvoldoende effectief.'

Andere maatregelen

Om resistentieontwikkeling tegen te gaan, is het essentieel om niet alleen afhankelijk te zijn van ontwormmiddelen. Er zijn veel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de infectiedruk te verlagen, zoals omweiden. Groenevelt hanteert de vuistregel om schapen in het voor- en najaar elke drie weken om te weiden. In de zomer elke twee weken. 'Wacht minstens tien tot twaalf weken voordat je de schapen weer op een perceel inschaart.'

Verder heeft de voeding van de lammeren veel invloed op de ernst van de wormbesmetting. 'Zorg dat ze voldoende eiwit binnenkrijgen. Dan blijven de wormen kleiner en produceren ze minder eieren.' Ze voegt daaraan toe dat de meest optimale aanpak van de rode lebmaagworm voor elk bedrijf verschilt. 'Overleg daarover met een dierenarts die je bedrijfsvoering en schapen kent.'