Landbouw schreeuwt om innovatieruimte

Tot die oproep komt de Club van Negen, een groep jonge veranderaars die in opdracht van FoodUp! Brabant zes knelpunten heeft benoemd die de transitie naar een vernieuwde agrarische sector in de weg staan.

Vandaag houdt deze club de Derde Rafael Dialoog bij CHV Noordkade in Veghel. Meer dan honderd koplopers, experts, sleutelfiguren, nieuwdenkers en innovators uit de agrofoodesector gaan met elkaar aan de slag gaan om de benoemde knelpunten in de Brabantse agrofoodketen op te lossen.

Vroege dood

De beheersdrang van bestuurders, belangenbehartigers en politici zorgt er nu voor dat perspectiefrijke initiatieven een vroege dood sterven, stelt de Club van Negen.

Of het nu gaat om volledig circulaire intensieve veehouderij op industrieterreinen, of om een kleinschalige varkenshouder die zijn dieren in een bos wil houden, beide typen initiatieven hebben ruimere kaders nodig om hun voorbeeldfunctie te kunnen bewijzen.

Wantrouwen

'Boeren die kopje onder gaan, een groeiende mestproblematiek, wantrouwen tussen burgers, politiek en agrarisch ondernemers. Het zijn allemaal tekenen dat het huidige landbouwsysteem niet meer past in deze tijd' , zo schetsen Samuel Levie en Lins Keijzers namens de Club van Negen de situatie.

'En in Brabant is het besef het sterkst dat een fundamenteel andere koers nodig is wil de agrarische sector een moreel en economisch perspectief behouden. Het probleem is dat de gevestigde orde de crisis wel onderkent, maar nauwelijks in beweging komt.'

Fronten

Het kenmerk van transitie is dat een nieuw systeem noodzakelijk is omdat het oude niet meer werkt. Levie: 'Op alle fronten, zowel economisch, ecologisch, bestuurlijk als maatschappelijk, lijkt de rek eruit. Daarom is binnen de huidige kaders proberen de landbouw te verduurzamen een doodlopende weg.'

'En hoewel Nederland zich graag profileert als een land van kenniseconomie en innovatiekracht, blijken beide kwalificaties in de praktijk moeilijk te realiseren', aldus Levie.

Methode

Agrarisch ondernemers met een maatschappelijke gewenste, duurzame innovatie lopen vaak vast op bestaande regelgeving. Keijzers: 'Zo kan een boer die het welzijn van zijn dieren wil verhogen én een methode heeft om energie op te wekken, zijn plan niet uitvoeren terwijl omwonenden en de overheid er wel op zitten te wachten.'

'De reden: het plan verhoogt de stikstofuitstoot met 0,1 procent, terwijl de regels geen enkele verhoging toestaan. Zelfs als de verhoogde uitstoot in de praktijk geen negatieve effecten zal hebben, of op andere manieren ruimschoots wordt gecompenseerd.'

Koplopers en afvallers

Meer aandacht voor de oprechte intenties van een ondernemer is wat de Club van Negen de Nederlandse landbouw toewenst. Overheden moeten hierin hun verantwoordelijkheid nemen, en met een minder rigide opstelling experimenteerruimtes creëren voor koplopers in de sector.

'Soms zal een onderneming falen, maar zonder risico te nemen komen we in ieder geval niet verder', stellen Levie en Keijzers.

Ze benadrukken dat regelluw iets anders is dan regelloos. 'Ondernemers die vooruit willen krijgen de ruimte, ondernemers die stil blijven staan krijgen die niet en zullen vanzelf afvallen.'

Rol van de banken

Behalve de overheid moet ook de financiële sector nu eens zijn verantwoordelijkheid nemen, vooral door de ontwikkeling van toegankelijkere financieringsvormen. 'Bedrijven louter beoordelen op het aantal kilo's vlees dat zij produceren is volstrekt achterhaald', zeggen Levie en Keijzers.

'Kijk naar de huidige, vrije wereldmarkt met haar lage voedselprijzen en het is duidelijk dat het creëren van meerwaarde nodig is om te overleven. Bijvoorbeeld door recreatie of zorg op het boerenbedrijf, mestverwaarding in plaats van mestverwerking, productontwikkeling op het eigen bedrijf, en agrarisch natuurbeheer.'

'Het wordt tijd dat banken deze meerwaarde gaan laten meetellen, en meer risico durven nemen met innovatieve bedrijfsplannen', aldus Levie en Keijzers.