Folie beste onderdrukker van onkruid

Willemsen kweekt sinds 1990 op 13 hectare sierheesters en plantgoed, waarvan 1.500 meter in kassen, met de Spiraea-soorten als de grootste assortimentsgroep.
De teeltstudieclub bos- en haagplantsoen van ZLTO in Zundert en omgeving - waarbij vijftien boomkwekers uit de regio zijn aangesloten, onder wie Willemsen - bespreekt regelmatig de mogelijkheden voor alternatieve onkruidbestrijdingsmethoden. Want het gebruik van chemische middelen (bodemherbiciden) wordt steeds verder aan banden gelegd vanwege uitspoeling naar het oppervlaktewater en resistentieontwikkeling.
'We krijgen steeds meer beperkingen opgelegd. Het aantal liters per hectare per jaar wordt steeds aangepast en is steeds beperkter. Dat leidde bij onze teeltstudieclub tot de vraag: hoe zouden we het anders kunnen doen? Zijn er alternatieven voorhanden? Beheersing van onkruid in plaats van bestrijding?', vertelt Willemsen.
Via Henk Raaijmakers, voorzitter van LTO-vakgroep Bomen en Vaste Planten, zijn deze vragen bij de HAS neergelegd als onderzoeksproject en uiteindelijk goedgekeurd. Zij hebben vervolgens mij benaderd, omdat ik zowel winter- als beworteld stek toepas en mechanische bestrijding veelal in mijn assortiment niet mogelijk is.'

Afdekmaterialen

Het onderzoek richtte zich op het gebruik van afdekmaterialen om de tijd die kwekers nu kwijt zijn aan het wieden van onkruid te verkorten. Afdekmaterialen dichten de toplaag af, luidt de theorie, en zijn uiteindelijk goedkoper dan handmatig of mechanisch verwijderen van onkruid. In de vollegrondsteelt is deze praktijk al langer gangbaar, voor boomkwekerijproducten minder.
Willemsen kweekt zijn winterstekken op zwarte, traditionele folie zonder onkruidbestrijdingsmiddel. Bij de zomerstekken gebruikt hij alleen een bestrijdingsmiddel. 'Dus ik was wel enthousiast om het bij mij te laten onderzoeken.' De investering in tijd, arbeid en grond nam hij daarbij voor lief. 'Wat het uiteindelijk waard is, zal vervolgonderzoek moeten uitwijzen.'
Uit het onderzoek komt eenduidig naar voren dat de biologisch afbreekbare én de plastic folie het meeste potentieel bezitten. Beide folies hadden 'significant lagere' bedekkingsgraden en droog gewicht van onkruid ten opzichte van de overige afdekmaterialen en daarnaast ook nog eens de beste houdbaarheid 'met enkel scheurvorming waar onkruid was verwijderd'.
De groencompost, cellulose, bladmulch en stro 'verteerden aanzienlijk over een periode van vijf maanden, waardoor hun vermogen om onkruid te onderdrukken afnam', concludeerden de onderzoekers.
Willemsen, die in het onderzoek wordt opgevoerd als 'expert opinion' en de levensloop en houdbaarheid van het afdekmateriaal beoordeelde in combinatie met de mogelijke effecten op de plant, was niet verrast over de conclusies.
'Dat folies als beste uit de bus kwamen, had ik wel voorzien. Je hebt er relatief weinig werk mee. Alleen de worstelstek is een probleem: het is lastig machinaal planten. Het kost te veel tijd en het ponsen van gaten is moeilijk', zegt de boomkweker.
Willemsen in het kort over de verschillende geteste afdeklagen:
• Afbreekbare folie (biograderende tuinbouwfolie, Oerlemans Plastics, 12 micron): 'Biedt toekomst, al is het eens zo duur als reguliere zwarte folie. Verteerde nog onvoldoende, vond ik. Ik schrok ervan dat er nog resten te vinden waren in de planten.'
• Plasticfolie (landbouwfolie, Oerlemans Plastics, 12 micron): 'Kende ik al omdat ik het hier gebruik. Pluggen zijn moeilijk in te planten en het rooien is wat lastig.'
• Bladmulch (bladcompost, Van Iersel Compost, 5 centimeter): 'Kwam wat mij betreft niet goed uit de test. Best duur en vraagt ook stikstof uit de grond waardoor de plantgroei wat minder is.'
• Cellulose (Stesam biologisch afbreekbare antistuifmiddel, Van der Spelt, 5 millimeter): 'Een tegenvaller. Ik had er hoge verwachtingen van. Vormde een mooie laag, maar het duurde lang voor die was uitgehard. Er kwamen al snel gaten in, waardoor onkruid ontstond.'
• Groencompost (composterende takken, bladeren en groenafval, Loonwerk Huybregts, 5 centimeter): 'Vergelijkbaar met bladmulch. Lijkt ook stikstoffen te onttrekken waardoor de planten minder groeien.'
• Stro (dat normaliter bij aardbeienteelt wordt gebruikt, Dams Transport, 5 centimeter): 'Heeft duidelijke effecten op de stikstofonttrekking. Scoort ook slecht op onkruidbeheersing: het komt er gemakkelijk doorheen.'

Geen verbazing

De conclusies verbazen Jos Willemsen niet, met uitzondering van de cellulose, waarvan hij hoge verwachtingen had. 'Belangrijk voor mij is de constatering dat ik de afbreekbare biologische folie wel zie zitten, zeker als er geen afval meer bij het rooien achterblijft. Want de klant zegt al snel: 'Er zit plastic in de wortels.' Daar kun je niet mee aankomen.'

Onderzoeksopzet

Het onderzoek 'Onkruidbestrijding door afdekking van teeltbedden', dat door HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen is uitgevoerd in opdracht van de Vakgroep Bomen en Vaste Planten van ZLTO Deurne, is tussen april en september 2015 uitgevoerd op de proeflocatie bij Boomkwekerij Willemsen in Zundert. Daar was een proefveld van 80 bij 10 meter uitgezet met teeltbedden van zes rassen, waarvan vier zomerstek (Potentilla fruticosa Katherine Dykes, Spriraea cinera Grefsheim, Stephanandra incisa Crispa, Prunus laurocerasus en twee winterstek (Spiraea billiardii en Symphoricarpos doorenbosii White Hedge).
Daarop werden zes verschillende afdekmaterialen getest: plasticfolie, afbreekbare folie, bladmulch, cellulose, groencompost en stro. De praktijkproef duurde achttien weken met in totaal vijf waarnemingen waarbij de ontwikkeling van onkruid werd bijgehouden. Het onkruid werd handmatig verwijderd en in papieren zakken gecodeerd meegenomen naar de HAS Hogeschool.
Daar werd eerst het versgewicht van het onkruid gewogen. Daarna werd met behulp van een droogoven (70 graden Celsius, 48 uur) het droog gewicht van het onkruid bepaald. Ook werd de houdbaarheid van het afdekmateriaal beoordeeld en gekeken naar de effecten op de plant.