Meerdere doelen onder één dak als oplossing voor woningtekort

De Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) en LTO Nederland zetten zich in voor kwalitatieve huisvesting van internationale werknemers in de land- en tuinbouw. 'De fruitteelt draait op mensen die tijdelijk komen helpen met de pluk. Zij verdienen een fatsoenlijke plek om te wonen', stelt Gerlof Roubos, specialist arbeid en werkgeverschap bij de NFO.

Het gaat volgens Roubos vaak maar om vier tot zes weken per jaar. 'Daarna keren deze mensen terug naar hun thuisland, waar ze een baan of eigen bedrijf hebben. Daardoor is het lastig om investeringen in huisvesting rendabel te maken.'

De NFO-specialist ziet kansen in multigebruik van huisvesting door verschillende doelgroepen. 'Stel dat je die huisvesting buiten het seizoen kunt aanbieden aan spoedzoekers, zoals gescheiden mensen of Oekraïense ontheemden. Een goed idee. In de praktijk moeilijk te realiseren. Zo zijn er vragen over toezicht en verantwoordelijkheid. Wie belt een bewoner midden in de nacht als iets misgaat: de fruitteler, de gemeente of een welzijnsorganisatie?'

Ook het begrip 'tijdelijkheid' is volgens Roubos een lastige, omdat het vaak onduidelijk is wanneer de tijdelijkheid over is. 'In deze huizenmarkt kan het lang duren voordat een permanente verblijfplaats is gevonden. En je kunt moeilijk iemand zijn slaapplek ontzeggen tijdens de vier tot zes weken dat de internationale werknemers aan de slag gaan.'

En dan zijn er nog drempels door lokale regelgeving. Roubos: 'Zo moeten mensen die op basis van logies in een woonruimte verblijven in sommigen gemeenten toeristenbelasting betalen. Dit geldt dus voor bijvoorbeeld gescheiden mensen die tijdelijk bij de fruitteler wonen en op een ander adres ook al inwoner van de gemeente zijn.'

Toch ziet de NFO-medewerker dat er beweging komt. In sommige gemeenten wordt al geëxperimenteerd met tijdelijke woonvormen waar meerdere groepen samenleven. 'Dat vraagt om lef: van bestuurders, ondernemers en inwoners. Want zolang we vasthouden aan bestaand beleid blijft de woningnood groeien. Gemeenten die durven kijken naar wat wel kan, maken echt verschil.'

Geboren uit noodzaak

Een voorbeeld van multigebruik is De Beerendonck in Venlo. Hoewel geboren uit noodzaak, slapen daar diverse groepen onder één dak. Dakloze internationale werknemers zonder recht op gemeentelijke hulp, Oekraïense ontheemden, jongeren in maatschappelijke opvang en statushouders. Allemaal groepen die er tijdelijk verblijven.

'We zien weinig incidenten en een hoge uitstroom: 85 procent van de dakloze internationale werknemers vertrekt binnen tien dagen naar werk met onderdak of door terugkeer naar het thuisland. Ook de gemeente is positief over het multigebruik. De overlast in de stad is flink afgenomen', geeft regiomanager Roel Salden van het Leger des Heils aan.

Het voorbeeld inspireert Roubos. 'Met gemeenten verken ik of er ook sectoren zijn waar internationale werknemers verblijven met een ander seizoenspatroon dan de land- en tuinbouw. Zo ligt er een initiatief om samen te werken met de metaalindustrie. Het idee is dat de medewerkers uit deze sector op vakantie gaan tijdens de fruitpluk. Ik zou dit een fantastische pilot vinden voor multigebruik.'

Denken in mogelijkheden

Bij LTO Nederland deelt Eric Douma de visie van Roubos en nodigt ondernemers en gemeenten dan ook uit om in mogelijkheden te denken. 'Multigebruik van huisvesting kan een waardevolle oplossing zijn, mits kwaliteit en beheer goed zijn geregeld.'

Goed werkgeverschap begint bij goed wonen, vervolgt Douma. 'Dit doen wij onder andere door het stimuleren van het voeren van een keurmerk, zoals het Agrarisch Keurmerk Flexwonen. LTO Nederland heeft geen directe rol voor andere doelgroepen. Uiteraard stimuleren we ondernemerschap wel bij onze leden. Mooi als multigebruik hen nieuwe mogelijkheden biedt.'

Bij huisvesting op eigen terrein is vaak meer toezicht; het verlicht de druk op de reguliere woningmarkt en beperkt woon-werkverkeer. 'Het is een gemiste kans als je als gemeente huisvesting op eigen terrein niet toestaat', vindt Roubos. 'Als beleid dit niet toestaat, dwing je fruittelers elders woonruimte te huren of uitzendkrachten in te schakelen.'

LTO Nederland en de NFO zijn voorstander van zoveel mogelijk mensen in eigen dienst. Werknemers lopen minder risico's en er is meer binding. Uit het Arbeidsmarktonderzoek van Colland blijkt dat in de fruitteelt 80 procent van de werknemers in eigen dienst is.

Volgens Roubos verdienen mensen die tijdelijk werken het gewoon. 'Ze dragen bij aan onze voedselvoorziening. Als ondernemers en gemeenten samen creatief durven kijken, ontstaan oplossingen die verder reiken dan één doelgroep. Je kunt veel bedenken, maar soms moet je ook gewoon doen en afwachten hoe het uitpakt. Als we de krachten bundelen, plukken we er als samenleving de vruchten van.'