Noodzaak fytosanitaire voorzorg groeit

Door groeiende importen en exporten van uitgangsmateriaal, planten, groenten en fruit én klimaatverandering neemt het risico op de vondst van quarantaineorganismen (q-organismen) toe.

Voor getroffen ondernemers zijn de gevolgen aanzienlijk: het bedrijf gaat op slot, gewas en producten moeten worden geruimd, soms met volledig verlies van de teelt. De financiële schade is vaak erg groot en leidt in sommige gevallen tot faillissementen.

Niet bewust

'Van de risico's op insleep van q-organismen zijn niet alle bedrijven zich voldoende bewust', stelt Anneke van Dijk. Zij is adviseur fytosanitair beleid van LTO Nederland en een van de aanjagers van het project 'Fytosanitaire Preventie'. Met het project moet de kennis en aandacht voor fytosanitaire preventie bij bedrijven in de keten worden verbeterd.

Verder is een regeling die bij ruimingen de schade vergoedt, een doel van het project. Dat laatste is niet eenvoudig. In vergelijking met de dierlijke sectoren - die het Diergezondheidsfonds hebben - is het aantal gewassen, ziekten en plagen in de plantaardige sectoren vele malen groter. Dat maakt het ingewikkelder en lastiger om een regeling voor risicoafdekking op te zetten.

Exportpositie

Preventie is volgens Van Dijk noodzakelijk om de exportpositie van de sectoren te versterken, om grenzen voor im- en export open te houden en om de teelten en de groene ruimte te beschermen.

Bedrijven die aantoonbaar preventiemaatregelen nemen, vergroten daarmee hun kansen op toegang tot (nieuwe) markten, met name naar landen buiten de Europese Unie, stellen de projectdeelnemers. Daarnaast zal het werken volgens een preventiesysteem in de toekomst als voorwaarde kunnen gaan gelden voor een eventuele schaderegeling.

Stuurgroep

Vanuit deze visie is een stuurgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de overheid, met het project aan de slag gegaan. Uiteindelijk moeten de resultaten worden vastgelegd in een bestuurlijk akkoord of convenant tussen de deelnemende bedrijfslevenorganisaties en de overheid.

Gert Mulder, directeur van GroentenFruit Huis en voorzitter van de stuurgroep van het project 'Fytosanitaire Preventie', geeft aan dat dit ondanks goed overleg met het ministerie van Economische Zaken nog veel discussie oplevert. Met name op het gebied van schadevergoeding en verplichte deelname van ondernemers aan het project.

Verplichte deelname

'Belangrijk bij fytosanitaire vraagstukken is de constatering dat de kwaliteit van de producten van je buurman mede je resultaten bepaalt, anders dan in de veterinaire sector. Daarom zijn wij ook een voorstander van verplichte deelname aan het project 'Fytosanitaire Preventie', zegt Mulder.

'De overheid kan ons daarbij helpen; het is een gouden kans. Temeer omdat Nederland op plantaardig gebied een draaischijf van jewelste is. Dat je de fytosanitaire zaken goed onder controle hebt, is een duidelijk signaal naar zowel partners in de Europese Unie als daarbuiten. Nu voert de overheid wel controles uit, maar dat is beperkt. Ik hoop dat de overheid het nut van de verplichte preventie inziet.'

Productschap Tuinbouw

Mulder stelt dat de afschaffing van het Productschap Tuinbouw zich hierbij wreekt: 'Daar is te snel afscheid van genomen', vindt hij.

Intussen zijn de initiatiefnemers druk bezig met de implementatie van de eerste 'producten' (zoals protocollen) die het project 'Fytosanitaire Preventie' heeft opgeleverd, ofwel het toespitsen ervan op bedrijven in de keten.

Vier pilots

Inmiddels zijn vier pilots voorbereid (paprika - diverse plagen, roos/ralstonia, uienteelt - diverse plagen, en Xylella in boomkwekerij- en potplantensector), die in februari zijn begonnen en waarvan de eerste rapporten in april of mei moeten verschijnen.

Wim van den Boomen van LTO Glaskracht Nederland en lid van de werkgroep: 'Die vier pilots zijn het voorwerk voor alle andere gewassen. Wij steken onze nek uit; we hopen dat ook de overheid het nut ervan inziet en haar verantwoordelijkheid pakt. Daaraan twijfel ik eerlijk gezegd nog een beetje.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst